BİRAND, Yusuf İzzet
[1318 (1902)-1968]
Karamanlı tabip asker, bürokrat ve siyasetçi.
1318 (1902) yılında Karaman’da doğdu. Babası Çerkes Ahmet Hilmi Bey’dir [1277 (1861)-1931]. Âilesi Büyük Çerkes Sürgünü’nde [1280 (1864)] Kuzey Kafkasya’nın Abzah yöresinden Karaman’ın Gökçe Köyü’ne göç eden/sürülen Adigeler’in Brante Âilesi’ndendir.
Babası, Avar beylerinden Emirül Ümera Çerkes-zâde Hâcı Destan’ın oğludur. Karaman’da belediye reisliği yaptı.
Annesi Rumeli doğumlu olup, Hacı Esad ve Halide kerimesi Ayşe Hanım’dır [1291 (1875)-1932].
Karaman İdadisi’ni bitirdikten sonra 11 Ağustos 1340 (1924) tarihinde İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun oldu. İhtisasını Gülhane Askerî Tababet Tatbikat Hastanesi’nde Cerrahi Kliniği’nde yaptı.
Sivas Askerî Hastanesi’nde operatör olarak çalıştı.
Gülhane Hastanesi Cerrahi Kliniği’nde başasistanlık yaptı.
4 üncü Kolordu Eskişehir Askerî Hastanesi, Erzurum Mareşal Çakmak Askerî Hastanesi, İstanbul Deniz Hastanesi’nde tabip olarak çalıştı.
Ayrıca 1 inci Ordu Cerrahi Müşavirliği ve 23 üncü Tümen Baştabipliği yaptı.
Tabip teğmen olarak başladığı silâhlı kuvvetlerde; 1927 yılında tabip yüzbaşı, 1936 yılında tabip binbaşı ve 1941 yılında da tabip yarbay rütbesine yükseltildi.
Bakanlar Kurulu’nun 6 Aralık 1941 tarihli ve 3/3398 sayılı kararıyla Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde görevlendirildi. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi kurulurken ilk kürsülerden biri olan, Ortopedi ve Çocuk Cerrahisi Kliniği’nin kurucusu ve ilk direktörüdür.
19 Ocak 1946 tarihinde ordudaki görevinden ayrılarak 20 Ocak 1946’da Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Ortopedi Kliniği profesörlüğüne atandı.
22 Haziran 1955 tarihinde Ankara Üniversitesi Rektörlüğüne seçildi. Anakara Üniversitesi’nin 6 ncı rektörüdür. 1957 yılında milletvekili seçimlerine girmek için görevinden ayrıldı ve 22 Haziran 1957 tarihinde rektörlük görevini Prof. Dr. Zihni ERENÇİN’e [1326 (1910)-1993] devretti.
Milletvekili seçilemeyince 30 Ocak 1958 tarihinde Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Ortopedi ve Çocuk Cerrahisi profesörlüğüne atandı.
1 Mart 1958 tarihinde dekanlığına seçildi. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi’nin ilk dekanıdır.
20 Mayıs 1958 tarihli senato kararıyla; Üroloji kürsüsünün başkanlığı dışında Radyoloji, Hidroloji-Klimatoloji-Fizik Tedavi, Göz Hastalıkları, Kulak Burun Boğaz Hastalıkları, Ortopedi, Jinekoloji, Şirürji I ve II, Adli Tıp ve İlimler Tarihi kürsülerinin de başkanlığına getirildi.
28 Aralık 1959 tarihine kadar dekanlık yaptı.
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde profesör olarak 28 Nisan 1961 tarihine kadar hizmet vermeye devam etti.
Adalet Partisi’nden Cumhuriyet Senatosu İzmir Üyesi seçilerek 15 Ekim 1961 – 12 Şubat 1968 tarihleri arasında TBMM’de yasama çalışmalarına katıldı. Daha sonra Cumhuriyet Halk Partisi’ne geçti.
İlk yasama yılında; ek görev ve aylık ödenekleri namı altında 1962 malî yılı bütçesinden herhangi bir tediye yapılmaması hakkında ve 13 Şubat 1965 tarihli ve 533 sayılı seçimlerle ilgili kanunların bâzı hükümlerinin değiştirilmesi hakkında kanunun bâzı hükümlerinin değiştirilmesine dair tekliflerin altına imza attı. Ayrıca Bolu Milletvekili Zeki BALTACIOĞLU ve iki arkadaşının, yeni içtüzük hazırlanıncaya kadar dilekçelerin incelenebilmesini sağlamak üzere verdikleri içtüzük teklifinin Cumhuriyet Senatosu ve Millet Meclisi Anayasa Komisyonlarına havalesine dair önergeleri münasebetiyle söz aldı.
2 nci yasama yılında; Eski İçişleri Bakanı Hıfzı Oğuz BEKATA ile Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı Yusuf AZİZOĞLU hakkında Meclis soruşturması açılmasına dair önergeler münasebetiyle söz aldı.
4 üncü yasama yılında; Adalet Bakanlığı ve Çalışma Bakanlıklarının1965 yılı bütçeleri münasebeti ile ayrı ayrı, Diyanet İşleri Başkanlığı ve Görevleri Hakkındaki Kanun Tasarısı münasebetiyle TBMM kürsüsünde söz aldı.
Cumhurbaşkanı Cevdet SUNAY’a [1314 (1899)-1982] bir dış gezisi esnasında refakat etmekteyken 12 Şubat 1968 günü vefat etti.
Ayşa Azra Hanım [KESKİNGİL, Ali Refik kızı, 1329 (1913)-1995] ile izdivacından iki erkek çocuğu oldu. Çocuklarından İnşaat Mühendisi Yusuf Erdal (1946-2004) Ortadoğu Üniversitesi 1972 mezunudur.
12 Eylül 2009 yılında Türk ortopedi ve travmatolojisinin bugünkü seviyesine erişmesine katkı sağlamasından dolayı XXI. Ulusal Türk Ortopedi ve Travmatoloji Kongresi Düzenleme Kurulu tarafından adı XXI. Ulusal Türk Ortopedi ve Travmatoloji Kongresi salonlarından birine verildi.
BİBLİYOGRAFYA:
TBMM Albümü (1960-1983), TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü, Ankara 2010, C. 4, s. 1715; https://www.ankara.edu.tr/kurumsal/tanitim/rektorlerimiz/ Erişim Tarihi: 17.06.2023; https://med.ege.edu.tr/tr-3052/uroloji_anabilim_dali.html Erişim Tarihi: 17.06.2023; https://www5.tbmm.gov.tr//develop/owa/td_v2_istatistik.tutanak_hazirla?v_meclis=&v_donem=&v_yasama_yili=&v_cilt=&v_birlesim=&v_sayfa=&v_anabaslik=&v_altbaslik=&v_mv=%DDZZET%20B%DDRAND&v_sb=CUMHUR%DDYET%20SENATOSU%20%DDZM%DDR%20%DCYES%DD&v_ozet=&v_kelime=&v_bastarih=&v_bittarih= Erişim Tarihi: 17.06.2023; https://www.aott.org.tr/Content/files/sayilar/673/Salonlara%20Isimleri%20Verilen%20Hocalarimiz.pdf ; https://ugur-erkan.com/karamanansiklopedisi/436/
Uğur ERKÂN
