[1309 (1893)-1958]

Karaman’ın sosyal hayatı, tarihî ve coğrafyasını kaleme alan eğitimci-yazar.

Sakarya İli’ne bağlı Sapanca İlçesi’nde 1309’da (1893) dünyaya geldi.

Babası Müderris Mehmed Bahâeddîn Efendi’dir. Annesi Gülperi Hanım’dır. Cenkcioğulları âilesine mensuptur. Âilesi 93 Harbi’ni müteakip Kafkasya’dan göç etmiştir. Lazca ve Gürcüce bilmektedir.

Soyadı Kanunu’ndan sonra “SAVAŞÇIN” soyadını aldı.

1317’de (1911) Mercân Î’dâdîsi’nden ve 1328’de (1912) Mâliye Mektebi’nden “âlâ (pekiyi)” derece ile mezun oldu. Aynı zamanda Dâr’ül-Mualliminden ehliyetnâme aldı.

15 Ağustos 1328 (28 Ağustos 1912) tarihinde Mâliye Nezâretinin emriyle Trabzon Havâlîsi Tahrîr Komisyonları Kitâbeti’nde memuriyete başladı.

Henüz bir yıl geçmeden Mâliye müfettişinin teklifiyle görev yeri Gümüşhane Tahrîr Komisyonları Merkez Livâ Tedkik Kitâbeti olarak değiştirildi [5 Haziran 1329 (18 Haziran 1913)]. Burada iken üstün başarısından dolayı mâliye müfettişi tarafından takdirnâme ile taltif edildi ve terfisini nezârete bildirdi.

1914 ortalarında hem terfisini takip etmek hem de rahatsızlığına binâen tebdil-i havâ (hava değişimi) için İstanbul’a geldi. İstanbul’da hûsûsî mekteblerde vazife aldı.

Seferberliğin ilânı üzerine Adana’ya geldi. 25 Teşrîn-i Evvel (Ekim) 1335 (1915) tarihinde Adana Maârif Müdürlüğü tarafından Karaîsâlı Numûne Mektebi’nde vekil muallim olarak istihdam edildi. 23 Ağustos 1332 (5 Eylül 1916) tarihinde baş muallimliğe asâleten atandı. Üstün başarılarından dolayı 1333 (1917) ve 1334 (1918) yıllarında iki kez Adana Maârif Müdürlüğü tarafından takdîrnâme ile taltif edildi.

Millî Mücadele yıllarında Umûm Kumandan Sinan Paşa’ya [TEKELİOĞLU, 1305 (1889)-1965] iltihâk etti. Adana Maarif Müdüriyeti tarafından mekteblerin tatîl edildiği için 1 Nisan 1336 (1920) tarihinde itibaren Karaîsâlı bölgesinde ve Belemedik Kuvvâ-i Millîye Hastanesi’nde [22 Haziran 1336 (1920)-30 Teşrîn-i Evvel (Ekim) 1336 (1920)] olmak üzere 8 ay fahrî olarak çalıştı. Buradaki çalışmasından ötürü takdirnâme ile taltif edildi. 15 Kânûn-i Evvel (Aralık) 1336 (1920) tarihine değin Karaîsâlı Numûne Mektebi’nde baş muallim olarak bulundu.

18 Kânûn-ı Evvel (Aralık) 1336 (1920) tarihinde Karaman Î’dâdîsi’nde ulûm-ı riyâziye (matematik) dersi muallimi olarak vazifesine başladı.

Aynı zamanda hastanede memur olarak çalıştı. Hastanedeki vazifesini bıraktıktan sonra, bir müddet Karaman Î’dâdîsi’nde müdür muâvinliği yaptı.

Daha sonra Konya [14 Teşrînisânî (Kasım) 1338 (1922)-20 Teşrînievvel (Ekim) 1339 (1923)] ve Niğde’de [1340-1342 (1924-1926)] görev yaptı. Ancak, Millî Mücadele Dönemi Konya öğretmenlerini araştıran ve bunu kitabında yayınlayan Caner ARABACI, Hüsnü Bey’in 1337-1341 (1921-1925) tarihleri arasında Konya Sultanisi riyaziye muallimi olduğunu ifade etmektedir. Buradan Aksaray orta mektep müdürlüğüne atandığını belirtmektedir.

Aksaray Vilâyet Gazetesi’nde Hüsnü Bey’in Aksaray Orta Mektep Müdürlüğü görevine başladığına dair 19 Ekim 1926 tarihli bir haber yer almaktadır. Bu haberde Hüsnü Bey’in Niğde’den gelerek göreve başladığı ifade edilmektedir. Ayrıca Hüsnü Bey, Aksaray Kılıç Arslan Türbesi’ni anlatırken “Türbenin şekli umumisi Konya, Karaman, Niğde havalisinde gördüğüm Selçuk türbelerinin aynıdır.” şeklinde bilgi vermektedir.

1926-1929 tarihleri arasında Aksaray Orta Mektep Müdürü olarak görev yapan Hüsnü Bey, 7-16 Haziran 1928 tarihleri arasında Hasan Dağı’na muallimler, öğrenciler ve diğer katılımcıların da bulunduğu ilmî bir seyahat gerçekleştirmiştir. Bu seyahate ait teferruat, Aksaray ve çevresine ait tarihî, coğrafî bilgilerin de eklenmesiyle “Hasan Dağı’nda İlmî Cevelan” adıyla Ağustos 1928 tarihinde kitap haline dönüştürülerek matbu Osmanlıca olarak bastırılmıştır.

Aksaray’da bulunduğu süre zarfında düzenli olarak yapılan konferanslara da konuşmacı olarak katıldı. Konferanslarından “Meslek” ve “Ulu Camindeki Kaçakçılık Hakkında” başlıklı olanları Aksaray Vilâyet Gazetesi’nde yayımlandı.

Afyon Orta Mektep riyaziye muallimliğinden (1929) sonra öğretmenliğe ara verdi, Ziraat Bankası İhtiyat Müdürlüğünde yevmiyeli memur olarak çalıştı.

1932 yılında tekrar öğretmenlik mesleğine döndü. 1937 yılında Kayseri Kültür Direktörü (Millî Eğitim Müdürü) olarak görev yaptı ve bu görevi sırasında Pazarören Köy Enstitüsü’nün kuruluş aşamasında İsmail Hakkı TONGUÇ [1309 (1893)-1960] ile birlikte çalışmalara katıldı.

Daha sonra Ankara’nın değişik okullarında öğretmenlik yaptı. Burada aynı zamanda avukatlık mesleğini de icrâ etti.

4 Nisan 1955 tarihinde emekliye sevk edildi.

Sağlık sorunlarından dolayı doktorların tavsiyesi üzerine İstanbul’a taşındı. Küçükyalı’da ikâmet etmeye başladı.

5 Nisan 1958 Cumartesi günü geçirdiği kalp krizi neticesi vefat etti.

Âlim, çalışkan, zeki ve iyi ahlâklı bir zât olduğu belirtilmektedir.

İkisi Karaman ve biri Aksaray’a ait olmak üzere üç çalışması tespit edilmiştir. Hüsnü Bey’in görev yaptığı yerlerin sosyal hayatı, tarihî ve coğrafî konularına olan ilgisi Millî Mücadele Dönemi ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında bu iki şehrin karanlıkta kalan pek çok hususunu aydınlatmaktadır.

Eserleri: Karaman Ahval-i İçtimâiyye Coğrafiyye ve Tarihiyyesi Birinci Kitap, M., Süleymaniye Kütüphanesi, (1922 M./ 1338 R.), Kısmı: İhsan Mahvi, Eski Kayıt No: 77; Karaman Ahval-i İçtimâiyye Coğrafiyye ve Tarihiyyesi, Birinci Kitap, 1338 R./ 1922 M., (hzl: Dr. İbrahim Güler), TTK, Ankara 1993; Karaman Oğulları Hayat ve Vekâyi’-i Târihiyyeleri, Süleymaniye Kütüphanesi, Kısmı: İhsan Mahvi, Eski Kayıt No: 76. 1922; Hasan Dağı’nda İlmî Cevelan, Aksaray Vilayet Matbaası, Aksaray 1928. (hzl: Dr. Nevzat Topal), Kömen Yayınları, Konya-2009.

BİBLİYOGRAFYA:

Aksaray Vilâyet Gazetesi: 4 K. Sani 1928, sy. 65, s. 2.; 17 K. Sani 1928, sy. 67, s. 3.; 12 Eylül 1928, sy. 101, s. 3.; 26 Eylül 1928, sy. 103, s. 3.; 20 İkinci Teşrin 1929, sy. (?) 153, s. 2.; Aksaray İl Millî Eğitim Müdürlüğü: Aksaray Lisesi Arşivi; Kılıçaslan İlköğretim Okulu Arşivi; Caner Arabacı, Milli Mücadele Dönemi Konya Öğretmenleri, Konya 1991, s. 35; Doğan Koçer, “Sapancalı Cenkçioğlu”, İmaret Dergisi, Bahar 2011, Sayı 5, s. 97-105; Nevzat Topal, Bir Cumhuriyet Aydını Muallim Sapancalı Hasan Hüsnü (Savaşçın), İstanbul 2021; Yusuf Yıldırım, “Sapancalı Hasan Hüsnü’nün 1921’de Karaman İdâdîsinde Düzenlenen Sicill-i Talîm Varakası” Merhaba Akademik Sayfalar, C.22, S. 16, s. 241-251, 19 Nisan 2023, “Sapancalı Hasan Hüsnü’nün Karaman İdâdîsinde Düzenlenen Sicill-i Talîm Varakası”, Merhaba Akademik Sayfalar, C. 22, S. 17, s. 257-268, 26 Nisan 2023.

 Uğur ERKÂN.