(19 Eylül 1964)

Sosyal, kültürel ve ekonomik yönden Karaman’ı etkileyen çarşı yangını.

Karaman’da 19 Eylül 1964 Cumartesi’yi Pazar’a bağlayan gece bir terzi dükkânında çıkan yangın, şiddetli rüzgârın etkisiyle çabuk yayıldı. Bugünkü Atatürk Parkından Attariye Camii’ne kadar olan bölgede Külahçılar Camii ile birlikte birçok dükkân, bir otel ve o zamanki Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Karaman İlçe Binası yanmıştır. Yangını gece bekçileri silahlarını ateşleyerek halka duyurmaya çalıştı. Ayrıca gece geç saatlerde Şehir Kulübünden çıkanlar da yangını tanıdıklarına haber verdiler. Başka bir ifadeyle halk olaydan birbirini haberdâr etti. Özellikle dükkân sahiplerine haber verilmeye çalışıldı. Haber alabilenler dükkânlarının başına koştu. Ama haberi olmayanlar da vardı. Bazı dükkânlar sahipleri yokken boşaltıldı. Bazıları da tamamen yandı.

Göğe yükselen alevler çevre köylerden bile görülmüştür. Bu büyük yangında Karaman itfaiyesi yetersiz kaldı. Çevre il ve ilçelerden yardım talep edilmiştir. Ereğli, Çumra, Konya hatta Ankara’dan yardıma gelen itfaiye araçları olmuştur. Uzun uğraşlar sonunda yangın söndürülmüştür. Can kaybı olmadı ancak yaralananlar hatta hastaneye kaldırılanlar olmuştur.

Konya Valisi, Emniyet Müdürü ve Jandarma Komutanı gece yarısı Karaman’a geldiler, çalışmalara nezaret edip halka yardımcı olmaya çalıştılar. Olaydan sonra İmar İskân Bakanı Adalet Bakanı, Millî Eğitim Bakanı, bazı milletvekilleri senatörler ve bazı siyasi parti liderleri de Karaman’a gelip halkla buluşmuşlardır. Karaman halkına geçmiş olsun dileklerini iletip yanlarında olduklarını söylemişlerdir. Yangın zedelere yiyecek yardımı yapılması gündeme gelmiş ancak pek rağbet görmemiştir. Esnafa faizsiz kredi verilmiş onu da bir kısmı almış bir kısmı almamıştır. Ayrıca bazı esnafa dükkânların yapımı için yapı malzemesi yardımında bulunuldu. Birçok esnaf da devletten yardım talepleri olmadığını ancak kendi dükkânlarının kendileri tarafından yaptırılmasına müsaade edilmesini istemiştir. Sonuçta dükkânlar bir şekilde yeniden yapılmış ve eski tarihî çarşının yerine bugünkü tuhaf yapılaşma ortaya çıkmıştır.

O günlerde Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu tatildeydi. Daha sonra da Karaman yangını ne meclisin ne senatonun ne de hükümetin gündemine gelmemiştir. Konuyla ilgili herhangi bir kanun ya da kararname çıkarılmamıştır. Türkiye’nin ekonomisi de o dönemde zaten çok iç açıcı değildir.

Ancak yangından sonra Karaman halkına bir pozitif ayrımcılık yapılmıştır. Almanya başta olmak üzere yurtdışına işçi olarak gitmek isteyen askerliğini yapmış her Karamanlıya hak verildiği gibi öncelik tanınmıştır.

Bu maksatla dönemin İş ve İşçi Bulma Kurumu Müdürü Karaman’a gelmiştir. Yurtdışına işçi gönderme işini belediye, dolayısıyla dönemin Belediye Başkanı Kemal Kaynaş üstlenmiştir. Onun hazırladığı listeler hemen onaylanmış ve Karamanlının yangından kısa bir süre önce 1961’de Almanya ile Türkiye arasında yapılan İşgücü Antlaşması ile aslında başlamış olan yurtdışı macerası böylece hızlanmış yani ivme kazanmıştır.

Bu yangın olayından sonra yurtdışındaki Karamanlıların sayısı gittikçe artmıştır. Bütün Türkiye’den gidenler gibi Karamanlılar da yurtdışında önemli sorunlarla karşılaştılar ve bu sorunlar günümüze kadar katlanarak devam etmiştir.

Yangının çıkış saati (gece on ya da on birde, on iki veya birde, gece saat bir ya da iki) ile yangının ne zaman söndürüldüğü (sekiz saatte,on iki saatte) tam olarak bilinmemektedir. Ancak olaydan birkaç gün sonra dükkânlar hâlâ için için yanıyordu. Yanan dükkânların sayısı (Yetmişle iki yüz arasında) da net olarak tespit edilemedi. Maddi hasar konusunda da net bir şey ortaya konulamadığından 1 milyon liradan başlayıp, 12 milyon liraya kadar çıkan pek çok rakam telaffuz edilmektedir.

Karaman yangını ile bilgiler, resmi kurum ve kuruluşlarda (itfaiye, polis ve adliye) bulunan belgelere ulaşılamadığından bazı görgü tanıkları ve o günlerde yayınlanan gazete haberlerine dayanmaktadır.

BİBLİYOGRAFYA:

Alaattin Uca, Aytunç Ülker, “1964 Karaman Yangını”, İmaret Şehir Dergisi, yıl:5, s. 16; Alaattin Uca, http://www.kgrt.net/Yazarlar/Alaattin%20UCA/562/KARAMAN-YANGINI.aspx, erişim tarihi: 17.9.2014.