Kalaba

Karaman merkeze bağlı köy.

Kuruluş tarihi kesin olarak bilinmeyen köy, Orta Toroslar üzerine kurulmuştur. Karaman ilinin güneybatısında yer alan köy, engebeli bir arazi yapısına sahiptir.

Köyün bulunduğu yerin rakımı (deniz seviyesinden yüksekliği) 1.045 m’dir.

36° 55′ 12,0324” kuzey ve 32° 52′ 45,6738”doğu koordinatlarında yer alan köy, bağlı olduğu Karaman’a 66 km mesafededir.

Köy; Akçaalan, Bayır, Ada ve İhsaniye köyleriyle komşudur.

Kalaba’nın merkezine 8 km mesafeden daha yakın 3 köy bulunmaktadır. Ada 1,65 km, Bayır 2,48 km ve Akçaalan 2,74 km’dir.

Köyün “Otukyayla” adında bir bağlısı bulunmaktadır.

Köye ait yayla ve civarında bol miktarda tarihî eser mevcuttur. Bu eserlerin büyük bölümü Roma ve Bizans döneminden kalmadır. Bununla birlikte tarih öncesi çağlara ait mağara resimleri ve yeraltı evleri de bulunmaktadır. Köyün yaylasında bulunan kalede hasar görmüş kabartmalar, resimler ve kayalara oyulmuş mağaralar vardır. Bölgede yapılan kaçak kazı çalışmaları sonucu tarihî eserlerin çoğu tahrip olmuştur.

Kemerli Köprü (Tescil ve Karar No: 12.12.2014-2456); köyün güney çıkışında yer almaktadır. Göksu Nehri’nin kollarından biri olan Selaldım Deresi üzerinde kuzey-güney uzantılı olup yapı malzemesi olarak kesme taş kullanılmıştır. Köprü tek gözlü sivri kemerlidir. 6,5 m yüksekliğinde ve 12 m uzunluğundadır. Kemer ayakları ana kayaya oturtulmuştur. Herhangi bir kitâbesi bulunmayan köprünün sonradan tempan duvarının ve korkuluklarının beton harçla moloz taşlar kullanılarak tamirât gördüğü anlaşılmaktadır. Ayrıca memba tarafından köprünün kemerinden taşların koparak nehre düştüğü görülmüştür. Köprü üzerinde herhangi bir süsleme bulunmamaktadır. Köprü günümüzde kullanılmamaktadır. Memba tarafında betonarme yeni köprü bulunmaktadır. Köprü eşsiz bir tabiat varlığı olmasına rağmen yeterince tanınmamış ve tanıtılamamıştır.

Kale Örenyeri (Tescil ve Karar No: 12.12.2014-2455); Karatepe Mevkii diye adlandırılan alanda bulunmaktadır. Roma Dönemi’ne ait bir yerleşim yeri olup, o döneme ait birçok yapı izi kalıntılarına, seramik parçalarına ve kaya mezarlarına rastlanılmıştır. Yerleşim alanı kaçak kazı yapanlar tarafından tahrip edilmiş olup, çevrede çok sayıda kaçak kazı çukuru yer almaktadır.

Bu bölge Selçuklular ve Karamanoğulları zamanında, Karamanoğlu Mehmet Bey’in zabitleri tarafından yayla yeri ve avlanma mekânı olarak kullanılmış olması bakımından önemlidir.

Kalaba Karyesi; 924 (1518) yılında Lârende Nâhiyesi’ne bağlı, 4 hâne, 7 Müselman (Müslüman) neferden ibaretti ve vergi hâsılı (geliri) 1.174 akçe idi.

935 (1529) yılında 5 hâne, 8 Müselman neferden müteşekkildi ve vergi hâsılı 1.186 akçe idi.

992 (1584) yılında Kalaba Karyesi, Kâş Nâhiyesi’ne bağlanmış olup, 24 Müselman neferden ibaretti ve vergi hâsılı 1.639 akçe idi.

992 (1584) tahririnde Kalaba Karyesi’ne Bozdoğan cemaatinden 3 nefer kaydedilmiştir [Ankara Tapu Kadastro Kuyud-ı Kadime Arşivi, Mufassal Tahrir Defteri (TK 113), v. 185 b].

Köy, 1256 (1840) yılı Temettü’ât defterinde Konya Vilâyeti, Aladağ Kazâsı’na bağlı Kalaba Karyesi için “Bayır karyesine tâbi olub tîmârât olduğu” ifadesi kullanılmıştır.

33 hâneye sahip Kalaba Karyesi’nin hâne reisleri ve meslekleri; Alî Efendi-oğlu Abdülkerîm (hatîb), Velî-oğlu Alî (çiftçi), Kara Âşık Yûsuf-oğlu Velî (çiftçi), Hâcı Ahmed-oğlu Molla Mustafâ (ırgat), Hâcı Ahmed-oğlu Ahmed (ırgat), Hâcı Ahmed-oğlu Hüseyin (ırgat), Abdullâh-oğlu İsmâ’îl Efendi (ırgat), Abdullâh-oğlu Mehmed (ırgat), Eşmeli Mustafâ-oğlu Abdülcelîl (çiftçi), Mestâne Mehmed-oğlu Mustafâ (ırgat), Küçük Hüseyin-oğlu Alî (çiftçi), Voyvoda Ahmed-oğlu Alî (ırgat), Eşmeli Mustafâ-oğlu Alî (çiftçi), Voyvoda Mustafâ-oğlu Ahmed (ırgat), Levend Abdullâh-oğlu Mustafâ (ırgat), Voyvoda Mustafâ-oğlu Velî (çiftçi), Karakaş Mehmed-oğlu Molla Alî (imâm), Boz Hasan-oğlu Mehmed (ırgat), Kocabaş İbrâhim-oğlu Mustafâ (ırgat), Voyvoda İbrâhim-oğlu Ahmed (ırgat), Torum Hasan-oğlu Abdullâh (ırgat), Torum Alî-oğlu Hüseyin (ırgat), Saka Velî-oğlu Alî (ırgat), Saka Velî-oğlu Hüseyin (ırgat), Boz Hasan-oğlu Hüseyin(çiftçi), Lütfullah-oğlu Lütfullah (ırgat), İlyas-oğlu Süleymân (çiftçi), Sabûr Mustafâ-oğlu İbrâhim (ırgat), Sarâc Alî-oğlu Hüseyin (ırgat), Mûsâ-oğlu Mûsâ (ırgat), Gök Osmân-oğlu Mehmed (ırgat), Hamza-oğlu Mehmed (ırgat), Sipâhioğlu Mustafâ (ırgat), Hâcı Kethüda-oğlu Mehmed (ırgat), Abdürrezzak-oğlu Abdürrezzak (ırgat), Abdurrahmân-oğlu Mehmed (ırgat), Köse İbrâhim-oğlu Mehmed (ırgat), Yoz Velî-oğlu Abdullâh (ırgat), Mahmud-oğlu Mustafâ (hizmetkâr), Osmân-oğlu Memiş (ırgat) ve Abbâk Mustafâ’dır  (ırgat) (BOA., ML., VRD., TMT., Defter Nu: 15979, S. 158-172).

Karyede; 80 dönüm bağ, 27 dönüm ednâ tarla, 39 dönüm evsât tarla, 13 adet ganem (koyun), 27 adet inek, 247 adet keçi, 31 adet merkeb, 30 adet  öküz, 2 adet tana, 1 adet tosun, 47 adet zenbûr (arı) kovanı kayıtlıdır.

Emlâk yekûn kıymeti 4.300 kuruş, hayvân yekûn kıymeti 8.816 kuruş, temettü’âtı 3.790 kuruş, genel yekûn 16.906 kuruş, hâne başı ortalama gelir 513 kuruş, tekâlifi (1) 3.676 kuruş ve tekâlifi (2) 3.066 kuruştur (BOA, ML. VRD. TMT. Defter nu: 15978, s. 60-64).

Sapancalı Muallim H. Hüsnü Bey [SAVAŞÇIN, 1309 (1893), Sapancalı, Sakarya-1958, ?]; 1338 (1922) yılında kaleme aldığı “Karaman Ahval-i İçtimâiyye Coğrafiyye ve Tarihiyyesi” isimli kitabında, Aladağ Nâhiyesi’ne bağlı Galaba Karyesi’nin Karaman’a mesafesinin 13 saat olduğunu kaydetmiştir.

1928 yılında eski Türkçe alfabe ile yayınlanan “Son Teşkilat-ı Mülkiye’de Köylerimizin Adları” isimli kitapta Kalaba Köyü; Konya Vilayeti, Karaman Kazası, Merkez Nâhiyesi köyleri arasında zikredilmiş ve eski Türkçe harfler ile “قاﻻبه”, Lâtin harfleriyle “Kalaba” şeklinde ifade edilmiştir.

Şu an Türkiye’de “Kalaba” ismini taşıyan 7 yerleşim birimi daha bulunmaktadır. Bunlar; 1 belde (Nevşehir- Avanos); 1 köy (Elazığ-Sivrice); 3 mahalle (Diyarbakır-Hani, Ankara-Keçiören, ve Ankara-Akyurt) ve 2 bağlıdır (Şırnak-Merkez–Başağaç ve Sinop-Ayancık-Tepecik).

Köy, 15 Haziran 1989 tarihinde kabul edilen “3578 sayılı 4 il ve 5 ilçe Kurulması Hakkında Kanun” gereğince 17 köyle birlikte Bucakkışla Bucağı’na bağlanmıştır (21 Haziran 1989 tarihli ve 20202 sayılı Resmî Gazete).

Ayrıca Kalaba ile başlayan Kalabak (Balıkesir Havran; İzmir Aliağa ve Urla ile Kütahya Şaphane ilçe merkezlerinde mahalleler), Kalabaklı (Çanakkale Merkez bağlı köy), Kalabakbaşı (Çanakkale Yenice’de köy) isminde yerleşim birimlerine rastlanmaktadır.

Karaman’ın mahalle, kasaba ve köylerinin tarihçesini araştıran ve bunu kitabında yayınlayan Durmuş Ali GÜLCAN [1319 (1904), Karaman-1996 Karaman], köyün adını, köyün önünden Akçaalan Köyü’ne doğru devam eden Kayrapa Deresi’nden aldığını kaydetmektedir.

Kayrapa kelimesi çakıllı arazi, kayrak tabir edilen kendiliğinden tabaka halinde parçalanan bir nevi taşlık sahaya verilen isimdir.

Köyün yayla kısımları hariç, köy civarı tamamen çakıllı bilhassa bağları “kayrapa” arazidir.

Diğer dikkat çeken husus ise Kalaba Köyü’nün etrafındaki köylerin isimleri yöresel arazi karakteri ve coğrafi durumuna göre verilmiştir (Bayır, Ada, Akçaalan, Kızılca, Bademli gibi).

Köy halkının bu bölgeye nereden geldiği kesin olarak bilinmemekle beraber, yaşlılardan edinilen bilgiler Eskişehir’in Kalaba bölgesinden “yörük” olarak geldikleri ve hayvancılığa müsait olduğundan buraya yerleştikleri doğrultusundadır.

Diğer bir iddia ise köyün Kalabak Aşireti reisi Kalabak-oğlu Ali Beğ tarafından şimdiki köyün 2-3 km yukarısında bulunan Narılcalı bölgesine kurulduğundan dolayı bu adı aldığı şeklindedir.

1256 (1840) yılı Temettü’ât defterine göre 33 hâne ve 103 erkek kayıtlıdır. Buna göre köyün nüfusunun 165-206 kişi arasında olduğu tahmin edilmektedir.

Köyün nüfusu 1320 (1904) yılı nüfus sayımında 216 kişi olarak tespit edilmiştir.

Sapancalı Muallim H. Hüsnü Bey, 1338 (1922) yılında köyün nüfusunu 39 hâne ve 114 kişi olarak kaydetmiştir.

Köy; 1935’de 198, 1940’da 198, 1945’de 213, 1950’de 286, 1955’de 287, 1960’da 308, 1965’de 357, 1970’de 324, 1975’de 344, 1980’de 371, 1985’de 403, 1990’da 339 ve 2000’de 306 kişi olarak sayılmıştır.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından 2007 yılında geçilen Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’ne (ADNKS) göre köyün nüfusu 280 kişidir.

2008’de 287, 2009’da 290, 2010’da 291, 2011’de 278, 2012’de 274, 2013’de 275, 2014’de 261, 2015’de 240, 2016’da 234, 2017’de 225, 2018’de 220, 2019’da 224, 2020’de 210 ve 2021’de 192 kişi olarak tespit edilmiştir.

Her ne kadar şehre göç olsa da geçmişine göre köyün nüfusu istikrarlıdır.

Köydeki sülâleler ve aldıkları soyadları; Köseler (Aydın), Palabıyıklar (Bağcı), İmâmalılar (Bilgiç, Gülcan), Sarıhasanlar (Bircan), Güccükhüseyinler (Büyük), İsliler (Ceylan), Eşmeliler (Çeliker), Hopurlar (Çopur), Çökelekler (Çökel), Mullahasanlar (Dönmez), Körler (Diler, Gök, Küçükkaşıkçı), Ellezler (Gönültaş), Celilefendiler (Gülen, Öztürk), Gödeler (Güngör), Cennetler (Karagöz), Karagaşlar (Karakaş), Davutlar (Küçükduran), Galenderler (Kara, Kaşıkçı), Leventler (Levent), Sarıalılar (Sarı), Müminler (İnanç, Saygın), Musakızıgil (Solmaz), Mullaahmatlar (Taşer), Torunlar (Torun), Gıcırlar (Tuna) ve Ehtiyarlar’dır (Ünüvar).

170 seçmeni olan Kalaba Köyü’nde 1 Kasım 2015 günü yapılan 26. Dönem Milletvekili Genel Seçimleri’nde 154 seçmen 1371 numaralı sandıkta oy kullanmıştır. 153 oy geçerli sayılmıştır.

Kalabalılar 146 oyla en fazla AK Parti’yi tercih etmişlerdir. MHP 4 oy alırken, CHP 1 oy almıştır. HDP’ye ise hiç oy çıkmamıştır.

16 Nisan 2017 tarihinde yapılan Cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemine geçişi öngören halk oylaması (referandum) sonuçlarına göre; Kalaba Köyü’nde %96 “evet” çıkarken, %4 oranında “hayır” çıkmıştır.

Köyün muhtarı, Durmuş Ali TUNA’dır [irtibat numarası: 0 (539) 777 28 42].

Köyün azaları; Adem SAYGIN, Hasan GÜNGÖR, Arif SAYGIN ve Ramazan LEVENT’tir.

Köyün eski muhtarları; Nuri TUNA (2015-2019), Eyüp TAŞER (2014-2015), Nuri ÜNÜVAR (2014), Davut KÜÇÜKDURAN (2009-2014), Ali Rıza ÇOPUR (2004-2009), Mustafa GÖK (1999-2004), Durmuş Ali BÜYÜK (1997-1999), Mehmet GÜLEN (1989-1996), Ali TUNA (1984-1989), Mustafa GÜLEN (1977-1984), Ali ÇOPUR (1975-1977), Ali TUNA (1975), Mustafa KARA (1973-1974), Mustafa GÜLEN (1972-1973), İbrahim GÖNÜLTAŞ (1969-1972), Ahmet ÜNÜVAR (1968-1969), Ali SAYGIN (1967-1968), Ali ÇOPUR (1959-1963), Mustafa ÜNÜVAR (1956-1959), Celil ÖZTÜRK (1954-1956), Mehmet KARATAŞ (1950-1953), Kadir GÜLEN (1950), Abdullah LEVEND (1950), Mustafa GÜLCAN (1947-1949), Mustafa SOLMAZ (1943-1947), Ali GÜLCAN (1938-1943) ve Hüseyin ÜNÜVAR’dır (1923-1938).

Kalaba Köyü halkının fizyonomik yapı, giyim-kuşam bakımından yöredeki köyler halkından farklı özellikler taşımaktadır. Bu köyün halkı daha çok Hadim ve Bozkır halkının giysi ve karakteristik özelliklerini gösterirler.

Köyde geçim tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Kendi ihtiyaçları kadar sebze ve meyve üretilmektedir. Bağcılıkta gelişmiştir. Karasal iklim ile mikroklima (Akdeniz) özelliklerini taşır. Bitki örtüsü orman ve makidir. İklim özelliklerine bağlı olarak köyde başta üzüm olmak üzere, buğday, kiraz, fasulye, badem, arpa, elma ve sebze yetiştirilmektedir.

Köyün güneybatısında bulunan yayla, bin 500-2 bin metre yüksekliğe sahiptir ve tarıma elverişlidir. Sonbahar ve kışı köyde geçiren halk Nisan ayının son haftasında yaylaya göç eder. Yaylada özellikle elma ve kiraz bahçelerinin sayısı artmaktadır.

Köyün 17 adet büyükbaş ile 390 adet koyun ve 1.206 adet keçi olmak üzere toplam 1.596 adet küçükbaş hayvan varlığı bulunmaktadır. Arıcılık da köyde geçerli meslekler arasındadır.

Köyün arazi kadastrosu 31.10.1994 tarihinde kesinleşmiş olup, orman kadastrosu 17.12.1994 tarihinde ilân edilmiştir. Köyün 1755,2850 hektar orman varlığı bulunmaktadır.

Köyün mevkiileri; Arık, Borcağız, Çiftlik, Gökseki, Göynük, Hebilalanı, Kanlıca, Karakaya, Karatepe, Kayrapa, Köycivarı (Körüklük), Köyiçi, Kuz, Kuzyayla, Mazılık, Narlıca, Otman ve Sekibağı’dır.

GÜLCAN, köy halkının “gönlünün çok zengin” olduğunu belirtir. Köy halkı adet ve geleneklerine son derece bağlıdır.

Saya bereketi sembolize eden bir kutlamadır. Yazın sekiz ay koç ile koyun ayrı yayılır, ondan sonraki aylarda birleştirilirler. Kuzuların doğmasına çok az bir zaman kala, 28 Şubatta saya törenleri başlatılır. Sayaya köyde “Gildan” adı verilmektedir.

Düğünlerde çeşitli yöresel folklorik oyunlar oynanır. Düğünler genellikle sadedir. Yeni evli çiftler mümkün olduğunca erken ayrı eve taşınırlar. Köyde kahvehâne bulunmamaktadır.

Hadim ve Bozkır yöresinin, Mersin mıntıkasına geçiş yolu üzerinde bir erim ve konaklama durumunda olması nedeniyle köye epeyce konuk uğramaktadır. Köylülerin misafirlerini eskiden beri sistemli olarak ağırlamalarını GÜLCAN takdiri şayan olduğunu kaydetmiştir.

Köyün ilkokulu 1968 yılından itibaren hizmet vermektedir. İlk inşa edilen okul binası heyelan nedeniyle yıkılmaya yüz tuttuğundan 2004 yılında yerine prefabrik bina inşa edilmiştir. Toplam derslik sayısı 2 olup, 29 öğrencisi bulunmaktadır.

Köyün içme suyu şebekesi vardır ancak kanalizasyon şebekesi yoktur. Köye ulaşımı sağlayan yol asfalt olup, köy içi yolları 2011 yılı Ağustos ayı itibariyle parke taşı ile kaplanmıştır.

BİBLİYOGRAFYA:

Osman Gümüşçü, XVI. Yüzyıl Larende (Karaman) Kazasında Yerleşme ve Nüfus, Ankara 2001, s. 61, 190; Alâaddin Aköz, XVI. Asırda Lârende Kazâsı Hakkında, Osmanlı Araştırmaları XIII, İstanbul 1993, s. 112, 116, 122, 126; Sapancalı Muallim H. Hüseyin Bey, Karaman Ahval-i İçtimâiyye Coğrafiyye ve Tarihiyyesi (1338 R./ 1341 H.), Yayınlayan: İbrahim Güler, Ankara 1993, s. 33; Doğan Koçer, Karaman Temettü’ât Defterleri, Karaman 2007, c. I, s. 233, 243; C. III,  s. 539-547; Durmuş Ali Gülcan, Karaman Mahalle, Kasaba ve Köyleri Tarihçesi, Karaman 1989, s. 224-225; Son Teşkilat-ı Mülkiye’de Köylerimizin Adları, Dahiliye Vekaleti, İstanbul 1928, s. 853; Abdullah Uysal, Necati Alodalı, Musa Demirci, Dünü, Bugünüyle Karaman Kültür-Tarih-Coğrafya, Konya 1992, s. 154; Özlem Varışlı Atçeken, Karaman’da Oynanan Köy Seyirlik Oyunları ve Türküleri, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya 2015, s. 70; Musa Şaşmaz, Türkiye’nin İdari Taksimatı (1920-2013), Ankara 2014, c. 8, s. 315-323; kalaba70.tr.gg/ erişim tarihi: 29.03.2016; karaman.meb.gov.tr/kbp/?sayfa=kurumdetay&id=78 erişim tarihi: 29.03.2016; biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr erişim tarihi: 05.02.2016; sonuc.ysk.gov.tr/module/ssps.jsf erişim tarihi: 07.02.2016; www.haritatr.com/kalaba-koyu-haritasi-mba6a erişim tarihi: 29.03.2016; İçişleri Bakanlığı, İller İdaresi Genel Müdürlüğü, Köylerimiz (1 Mart 1968 gününe kadar), Ankara 1968, s. 298, 580; karaman.gov.tr/il-mahalli-idareler-mudurlugu erişim tarihi: 29.03.2016; www.e-icisleri.gov.tr/Anasayfa/MulkiIdariBolumleri.aspx erişim tarihi: 29.03.2016; bucivar.com/karaman/merkez/kalaba erişim tarihi: 29.03.2016.

Uğur ERKÂN.