Erenkavak (Alamas)

Karaman merkeze bağlı köy.

Karaman’ın güneybatısında yer alan köy, Karaman’a 16,1 km uzaklıktadır.

Köyün bulunduğu yerin rakımı (deniz seviyesinden yüksekliği) 1.282 m’dir.

37° 2′ 51,18” kuzey, 33° 9′ 7,146” doğu koordinatlarında yer alan köyün komşuları, Burhan, Morcalı, Boyalı, Aybastı (Kemran) ve Narlıdere (Avgan) köyleridir.

Köye, 8 km daha yakın 5 köy bulunmaktadır. Boyalı 2,93 km, Morcalı 5,01 km, Seyithasan 6,26 km, Aybastı (Kemran) 6,36 km ve Burhan 7,7 km’dir.

Köyün, “Ağaçlı” adında bir bağlısı bulunmaktadır.

Köy, “Büyükerenkavak” ve “Küçükerenkavak” olarak da adlandırılmaktadır.

Köyün ismi 1256 (1844) yılı Temettü’ât defterinde “Alamaslu Karyesi” olarak geçmektedir.

Resmî kayıtlarda köyün adı; 1935-1940 yılları arasında “Alamas”, 1945-1950 yılları arasında “Anamas”, 1955’de “Alaması” ve 1960’da “Alamas” olarak geçmiştir. 1961 yılında ise yabancı ad taşıdığı gerekçesiyle “Erenkavak” olarak değiştirilmiştir.

İçişleri Bakanlığı, İller İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan Köylerimiz (1 Mart 1968 gününe kadar) isimli kitapta; köyün eski ismi “Alamas” olarak geçmektedir.

Karaman’ın mahalle, kasaba ve köylerinin tarihçesini araştıran ve bunu kitabında yayınlayan Durmuş Ali GÜLCAN [1319 (1904), Karaman-1996 Karaman], köyün eski adının “Anamas” olduğundan hareketle bu adın Girit ve Kandiye’yi zabt ve uzun süre idâresi altında tutan Arap ordularının kumândanı Abdülaziz Kurtubî’nin iki oğlundan birincisinin adının andacı olduğunu ileri sürmüştür.

GÜLCAN, Kurtubî’nin, 350 (961) yılında esir alındığı Konstantiniye’de Hristiyanlığı seçerek, Bizanslıların hizmetine girdiğini ve Anamas’ında babası gibi Bizans ordularında hizmetlerde bulunduğunu kaydetmektedir.

Köy civarında Eskiören mevkiinde bir yerleşim harabesine rastlanılmaktadır.

Köy, Adana taraflarından gelen Sarıkeçili  yörükleri tarafından teşkil edilmiştir. Aybastı (Kemran) ile Bucakkışla arasında kışlayan yörükler, yaylak olarak kullandıkları köye yerleşmişlerdir (Kaynak: Muhtar Muammer KARAÇADIR).

15 Rebiulahir 1188 (25 Haziran 1774) tarihinde Devlet merkezinden çeşitli sebeplerle gelen görevlilere ve ayrıca kazânın bazı hizmetleri için Karaman’dan yapılan masraflara mukabil karye halkından tahsil edilmek üzere; Karye-i Alamuslu’nun hissesine 40 kurûş vergi düşmüştür (KŞS., nr. 290, s. 28).

5 Safer 1189 (7 Nisan 1775) tarihinde 25 Rebiülahir 1188’den 5 Safer 1189’a kadar (5 Temmuz 1774- 7 Nisan 1775) Karaman’da biliktiza yapılmış olan masraf mukabili Karye-i Alamuslu’ya 120 kurûş vergi taksim edilmiştir (KŞS., nr. 290, s. 88).

3 Recep 1189 (30 Ağustos 1775) tarihinde Saferü’l Hayr’ı 5. gününden, Receb-i Şerîfinin başına gelinceye dek (7 Nisan 1775-28 Ağustos 1775) Karaman’da biliktiza yapılmış olan masraf mukabili Karye-i Alamuslu’ya 200 kurûş vergi taksim edilmiştir (KŞS., nr. 290, s. 114).

19 Zilhicce 1189 (11 Şubat 1776) tarihinde H. 1189 senesi Saferü’l-Hayr’ı 15. gününden, Zilhicce’nin 19. gününe gelinceye kadar (M. 17 Nisan 1775-11 Şubat 1776) Devlet merkezinden çeşitli sebeplerle gelen görevlilere ve ayrıca kazânın bazı hizmetleri için Karaman’dan yapılan masraflara mukabil karye halkından tahsil edilmek üzere; Karye-i Alamuslu’ya 125 kurûş vergi tahakkuk ettirilmiştir (KŞS., nr. 290, s. 126).

19 Receb 1190 (3 Eylül 1776) tarihinde H. 1189 senesi 19 Zilhiccesi’nden 19 Receb-i şerifi’ne kadar (10 Şubat 1776- 3 Eylül 1776) Karaman’da biliktiza yapılmış olan masraf mukabili Karye-i Alamuslu’dan 80 kurûş vergi ödemesi istenmiştir (KŞS., nr. 290, s. 153/1).

20 Zilhicce 1190 (30 Ocak 1777) tarihinde H. 19 Receb 1190’dan 20 Zilhicce 1190’a kadar (3 Eylül 1776-30 Ocak 1777) Karaman’ın biliktiza vaki olan masarifatı Karaman’da sakin ulemâ, sülehâ, âyân ve ahali meyanında hesap edilerek mahalle ve karyelere taksim edilmiştir. Buna göre Karye-i Alamuslu’ya 125 kurûş vergi düşmüştür (KŞS., nr. 290, s. 163/2).

5 Cemâziye’l âhir 1246 (21 Kasım 1830) tarihinde rûz-i kâsımı i’tibâriyle kırk altı senesi Cemâziye’l âhiri gayetine kadar altı mâhda [ayda] cümle ahâlî ma’rifetleri Alamuslu karyesinin salyânesi mümteni’u’l-husul olan bakâyâsı içün ağaya 500 kurûş ödenmiştir (KŞS., nr. 296, s. 52.1).

Karye-i Alamuslu, senede bir def’a olmak üzere 1245 (1830) yılı için hâkim efendilere 5 kurûş ve mutâd kâtiplere 3 kurûş olmak üzere toplam 8 kurûş aidat veriyordu (KŞS., nr. 296, s. 14.1).

5 Zilhicce 1246 (17 Mayıs 1831) tarihinde rûz-i hızır i’tibâriyle yani Zi’l-hiccetü’ş-Şerîfenin beşinci gününe gelinceye kadar altı mâhda Karye-i Alamuslu’nun Der-Saâdete bildirilen masrafı 541 kurûştur (KŞS., nr. 296, s. 94.1).

15 Safer 1247 (26 Temmuz 1831) tarihinde Karye-i Alamuslu’dan Kufül-oğlu Velî’nin-oğlu Hıdır, askere alınmıştır (KŞS., nr. 296, s. 86.2).

1256 (1840) yılı Temettü’ât defterinde Alamaslu Karyesi için; “Parekende Tîmârı olub Konyalı Musa Beğoğlu Seyyid’in Mehmet Ağa Konya’dan iltizâm iderek ta’şîr itmiş olduğu” ifadeleri kullanılmıştır.

Karyedeki hâne reisleri ve meslekleri; Kafalı Mustafâ-oğlu Mehmed (çiftçi), Deli Yûsûf-oğlu İbiş (çiftçi), Kötü Hüseyin-oğlu Mustafâ (çiftçi), Deli Hüseyin-oğlu Abdülkerîm (evlâd-ı iyâliyle bir buçuk sene evvel Tarsus’a hicret etmiş), Kara Memiş-oğlu Hüseyin (çiftçi), Sarı Mehmed-oğlu Alî (çiftçi), But Hüseyin-oğlu Mehmed (çiftçi), Sarı Mehmed-oğlu Hıdır (çiftçi), Hüseyin-oğlu Mehmed (beş sene evvel Mut’a hicret etmiş), Yörük Mûsâ-oğlu Memiş (bir buçuk sene evvel Tarsus’a hicret etmiş), Kafalı Mûsâ-oğlu Süleymân (bir buçuk sene evvel Tarsus’a hicret etmiş), Kara İsmâ’îl-oğlu Ahmed (ırgat), Güccük Hüseyin-oğlu Ahmed (çiftçi), Kafalı İbiş-oğlu Ömer (çiftçi), Cöhcen Alî-oğlu Alî (çiftçi), İlik Alî-oğlu Alî (üç sene evvel Mut’a hicret etmiş), Öküz Alî-oğlu Alî (musin ve ihtiyar), Kuzuk Ahmed-oğlu Mustafâ (bir buçuk sene evvel Tarsus’a hicret etmiş), But Alî-oğlu Mustafâ (bir buçuk sene evvel Tarsus’a hicret etmiş), Kilci Alî-oğlu Ahmed (bir buçuk sene evvel Tarsus’a hicret etmiş) ve Kara Alî-oğlu Ömer (çırak) (BOA., ML., VRD., TMT., nr. 10456).

24 hâneye sahip karyede; 5 adet bargir (beygir), 12 adet ganem (koyun), 22 adet inek, 24 adet keçi, 28 adet merkeb, 2 adet merkep sıpası, 32 adet öküz, 128 adet tana, 1 adet tay ve 1 adet zenbûr (arı) kovanı, 1 dönüm bağ, 118 dönüm ednâ tarla, 16,2 dönüm hâlî tarla ve 101,5 dönüm mezru tarla kayıtlıdır.

Karyenin emlâk kıymeti 701 kuruş, hayvân kıymeti 7.420 kuruş, temettü’âtı 2.380 kuruş, genel yekûnu 10.501 kuruş, hâne başı ortalama gelir 438 kuruş, tekâlifi 840 kuruştur. (BOA., ML., VRD., TMT., nr. 10442, s. 238-240)

1312-1317 (1897-1901) yılları 323 Numaralı Karaman Şer’iyye Sicili’nde Alamas Karyesi’nden ismi geçenler şunlardır: “Havvâ bint-i Mustafâ, Alî bin Ahmed, Âyşe bint-i Mehmed, Alî bin İbiş, İbrâhim bin Yûsuf, Dursune bint-i Mehmed, İbiş bin Mehmed, Elife bint-i Ahmed ve Mustafâ bin Ahmed.”

17 Rabiulahir 1324 (10 Haziran 1906) tarihli Alamas Karyesi’nden Hüseyin oğlu Molla Mehmed’in vefatıyla açılan tereke davasında; merhumun zevcesi (eşi) Fatıma bint-i Âli, çocukları Molla Ahmed, Hüseyin, Mehmed, Âyşe, Zülfiye ve biraderi Molla Ahmed’in adları geçmektedir (319 Numaralı Karaman Şer’iyye Sicili, numara: 144, s. 101/2).

10 Cemaziyelahir 1324 (1 Ağustos 1906) tarihli nikâh tescili davasında Alamas Karyesi muhtâr-ı evveli Mûsâ Kâzım ve muhtâr-ı sânîsi Âlî ile Âlî oğlu Mehmed’in isimleri geçmektedir (319 Numaralı Karaman Şer’iyye Sicili, numara: 144, s. 101/2).

Sapancalı Muallim H. Hüsnü Bey [SAVAŞÇIN, 1309 (1893), Sapancalı, Sakarya-1958, ?]; 1338 (1922) yılında kaleme aldığı “Karaman Ahval-i İçtimâiyye Coğrafiyye ve Tarihiyyesi” isimli kitabında, Merkez kazâya tabi Alamas Köyü’nün Karaman’a mesafesinin 4,5 saat olduğunu kaydetmiştir.

1928 yılında eski Türkçe alfabe ile yayınlanan “Son Teşkilat-ı Mülkiye’de Köylerimizin Adları” isimli kitapta Alamas Köyü; Konya Vilayeti, Karaman Kazası, Merkez Nâhiyesi köyleri arasında zikredilmiş ve eski Türkçe harfler ile “آﻻماس”, Lâtin harfleriyle “Alamasse” şeklinde ifade edilmiştir.

Köy, Konya İli, Karaman İlçesi, Merkez Nâhiyesi’ne bağlı iken, 15 Haziran 1989 tarihinde kabul edilen 3578 sayılı 4 il ve 5 ilçe Kurulması Hakkında Kanun gereğince Karaman İli, Merkez İlçe, Merkez Bucağı’na bağlanmıştır (21 Haziran 1989 tarihli ve 20202 sayılı Resmî Gazete).

Türkiye’de köyden başka “Erenkavak” adını taşıyan bir yerleşim yeri (mahalle, köy, bağlı) bulunmamaktadır.

1246 (1831) tarihli Lârende Nüfus Defteri’nde (COA, Nfs. d 3451); Alamuslu Köyü, 24 hanede 55 kişi olarak kayıtlıdır.

1256 (1840) yılı Temettü’ât Defteri’nde Lârende Kazası’na bağlı Alamaslu Karyesi’nde; 24 hânede 73 erkek olarak kayıtlıdır. Buna göre nüfusunun 144-146 kişi olduğu tahmin edilmektedir.

1314 (1896) yılı Konya Vilâyeti Salnâmesi’ne (İl Yıllığı) göre 61 hânede 138 kişidir.

Köy, 1320 (1904) yılında 120 kişi olarak sayılmıştır.

Sapancalı Muallim H. Hüsnü Bey, 1338 (1922) yılında köyün nüfusunu 21 hâne ve 85 kişi olarak kaydetmiştir.

1341 (1925) yılında yapılacak mebus (milletvekili) seçimi için hazırlanan nüfus defterine göre nüfusu 128’dir.

Köy; 1935’de 163, 1940’da 161, 945’de 162, 1950’de 175, 1955’de 105, 1960’da 266, 1965’de 27, 1970’de 341, 1975’de 321, 1980’de 341, 1985’de 349, 1990’da 292 ve 2000’de 215 kişi olarak sayılmıştır.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından 2007 yılında geçilen Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’ne (ADNKS) göre; köyün nüfusu 168 kişidir.

2008’de 161, 2009’de 154, 2010’da 148, 2011’de 147, 2012’de 148, 2013’de 157, 2014’de 155, 2015’de 146, 2016’da 143, 2017’de 152, 2018’de 168 ve 2019’da 154, 2020’de 153 ve 2021’de 146 kişi olarak tespit edilmiştir.

Köydeki sülâleler ve aldıkları soyadlar; Arapalininuşağı (Demir, Sümer), Cöhcenler (Cöhcen), Elleminuşakları (Arı), Ermenekliibrahimler (Tuncel), Körkemaller (Özkaya), Osmanlılar (Yıldız), Perişanoğulları (Güven), Peytioğulları (Serin), Sarıahmatlılar (Gürbüz), Sarııbrahımlar (Çomak, Karaçadır), Takanlar (Coşkon, Coşkun), Tatoğulları (Kart), Tavukçular (Tahtalı), Topallar (Barlık), Tosoğulları (Kılınç), Yumrudurmuşoğulları (Güneş) ve Yusuflu’dur (Canıvar).

113 seçmeni olan Erenkavak Köyü’nde 1 Kasım 2015 günü yapılan 26. Dönem Milletvekili Genel Seçimleri’nde 107 seçmen 1358 ve 1359 numaralı sandıklarda oy kullanmıştır. 100 oy geçerli sayılırken, 7 oy geçersiz sayılmıştır.

Erenkavaklılar, 82 oyla en fazla AK Parti’yi tercih etmişlerdir. MHP 10 oy ve CHP 5 oy almıştır. HDP’ye ise hiç oy çıkmamıştır.

16 Nisan 2017 tarihinde yapılan Cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemine geçişi öngören halk oylaması (referandum) sonuçlarına göre; Erenkavak Köyü’nde %85,32 oranında “evet” ve %14,68 oranında “hayır” çıkmıştır.

Köyün muhtarı, Ahmet ÇOMAK’tır (irtibat numarası: 0537 390 59 80).

Köyü azaları; Talip YILDIRIM, Servet CANIVAR, Mesut CÖHCEN ve Esat COŞKUN’dur.

Köyün eski muhtarları; Muammer KARAÇADIR (2009-2019), Özkan COŞKUN (2004-2009), İbiş COŞKUN (1994-2004), Mehmet Ali CANIVAR (1991-1994), Necip GÜVEN (1986-1991), İsa BARLIK (1984-1986), İbiş KARAÇADIR (1977-1984), Hüseyin COŞKUN (1969-1977), Mehmet SERİN (1968), Ramazan KILINÇ (1966), Ali SERİN (1963-1965), Mehmet DEMİR (1959), Ali CÖHCEN (1954-1959), Ali KAYNAR (1952), D. Ali YILDIRIM (1950-1952), Mehmet DEMİR (1949), İbrahim KARAÇADIR (1947-1949), Ali SÜMER (1942) ve Mehmet GÜNEŞ’tir (1942).

Köyün mevkileri; Bozyazı, Dağındibi, Dedeardıç, Dedelitepe, Dere, Eskiören, Farsak, Farsaktepe, Güvercinlik, Hacıyeri, İmzalı, Karakuyu, Kızılalantepe, Köyiçi, Memilitepe, Sakızlıktepe ve Saksağan’dır.

Köyün geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Köyde buğday başta olmak nohut, arpa, üzüm, dane mısır, yonca, badem, ceviz, elma, domates, çerezlik ayçiçeği, kayısı ve Macar fiği yetiştiriciliği yapılmaktadır.

Köyde 186 adet büyükbaş hayvan ile 785 adet koyun ve 1.668 adet keçi olmak üzere toplam 2.453 adet küçükbaş hayvan varlığı bulunmaktadır.

Köyün 122,9625 hektar mera varlığı bulunmaktadır.

Köyün kadastrosu 28 Kasım 1978 tarihinde kesinleşmiştir. Köy “orman bitişiği köy” kapsamında olup, 888,3532 hektar orman varlığı bulunmaktadır.

Köyün ilkokulu 1988 yılında hizmete girmiştir. Büyükerenkavak’taki öğrenciler Karaman merkezde bulunan Fatih Eğitim Çalışanları İlkokulu’na taşınırken, Küçükerenkavak’taki öğrenciler Morcalı Köyü’nde bulunan ilkokula maktadır.

Köyün içme suyu şebekesi vardır ancak kanalizasyon şebekesi yoktur. PTT şubesi ve PTT acentesi yoktur. Sağlık ocağı ve sağlık evi yoktur. Köye ulaşımı sağlayan yol asfalt olup köy içi yolları parke taşı ile kaplanmıştır.

BİBLİYOGRAFYA:

Sevda Gürbüz, 296 Numaralı Karaman Şer’iye Sicili Çerçevesinde 1829-1832 Yılları Arasında Karaman’da Sosyal, İdarî ve Hukukî Hayat, (Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya 2009, s. 76, 161, 166, 245, 272; Hatem Aka, H. 1186-1190 (M. 1772-1776) Tarihli 290 Numaralı Karaman Şer’iye Sicil Defterinin İncelenmesi (Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya 1994, s. 78, 81, 85, 89, 92, 94; Son Teşkilat-ı Mülkiye’de Köylerimizin Adları, Dahiliye Vekaleti, İstanbul 1928, s. 853; Durmuş Ali Gülcan, Karaman Mahalle, Kasaba ve Köyleri Tarihçesi, Karaman 1989, s. 190-192; Doğan Koçer, Karaman Temettü’ât Defterleri, Karaman 2007, c. I, s. 74, 231, 237, 241; c. II, s. 87-90; Alaattin Aköz, 319 Numaralı Karaman Şer’iyye Sicili 1905-1906 (R. 1320-1322), Konya 2012, s. 199, 249; Şeyda Taşdemir, 1831 Tarihli Lârende (Karaman) Nüfus Defteri’nin Değerlendirilmesi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya 2019, s. 14; Alaattin Aköz, 323 Numaralı Karaman Şer’iyye Sicili 1897-1901 (R. 1312-1317), Konya 2012, s. 71, 74, 87, 114, 156; Sapancalı Muallim H. Hüseyin Bey, Karaman Ahval-i İçtimâiyye Coğrafiyye ve Tarihiyyesi (1338 R./ 1341 H.), Yayınlayan: İbrahim Güler, Ankara 1993, s. 72; Abdullah Uysal, Necati Alodalı, Musa Demirci, Dünü, Bugünüyle Karaman Kültür-Tarih-Coğrafya, Konya 1992, s. 145; İçişleri Bakanlığı, İller İdaresi Genel Müdürlüğü, Köylerimiz (1 Mart 1968 gününe kadar), Ankara 1968, s. 209, 600; İçişleri Bakanlığı, İller İdaresi Genel Müdürlüğü, Konya İli (Bülten 65), Ankara: 1965, s. 36; Orman İçi ve Orman Bitişiği Köyler ve Belediyeler, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Üretimi Geliştirme Genel Müdürlüğü, Ankara 2003, s. 378; www.karamankadastro.gov.tr erişim tarihi: 05.02 .2016; https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr erişim tarihi: 05.02.2016; http://karaman.gov.tr/il-mahalli-idareler-mudurlugu erişim tarihi: 19.02.2016; http://www.resmigazete.gov.tr erişim tarihi: 19.02.2016; https://sonuc.ysk.gov.tr erişim tarihi: 07.02.2016; http://bucivar.com/karaman/merkez/erenkavak erişim tarihi: 27.01.2017.

Uğur ERKÂN.