Karaman merkeze bağlı köy.
Orta Torosların kuzey yamaçlarına kurulmuş küçük ve şirin bir köydür. Eskiden bir yamaç üzerine kurulan köy, son yıllarda Karaman-Mut asfaltına doğru yerleşmeye başlamıştır.
Karaman’ın güneydoğusunda yer alan köy, Karaman’a 21,3 km uzaklıktadır.
Köyün bulunduğu yerin rakımı (deniz seviyesinden yüksekliği) 1.391 m’dir.
36° 59′ 34,8246” kuzey, 33° 16′ 1,7718” doğu koordinatlarında yer alan köyün komşuları, Tavşanlı, Lale, Medreselik, Değirmenbaşı ve Ağaçyurdu köyleridir.
Köye, 8 km daha yakın 6 köy bulunmaktadır. Değirmenbaşı 3,01 km, Ağaçyurdu 3,3 km, Tavşanlı 3,62 km, Medreselik 5,98 km, Tarlaören 7,18 km ve Seyithasan 7,44 km’dir.
Köy, 1988 yılında eski yerinden şimdiki yerine taşınmıştır.
Köyün, “Arnavut” adında bir bağlısı bulunmaktadır.
Köy tarihî olarak Orta Anadolu ile Akdeniz bölgesinin önemli geçitlerinden olan Sertavul Geçidi için önemli bir konumdadır.
Kozlubucak Höyüğü; köyün batısında, Hanboğazı mevkiinde yer almaktadır. 250x150x25 m ebatlarındadır. Batısı dik yar ve kayalıktır. Üzerinde bazı çalılıklar ve güney eteklerinde bazı köy evleri vardır. Büyükçe bir bölümü tarla olarak kullanılmaktadır.
Höyükte 1951 yılında James MELLAART (1925-2012) ve 1934’de David FRENCH yüzey araştırması yapmıştır. Mut’taki Maltepe Höyük kadar büyük olan bu höyükte görülen çanak çömlek parçalarından buranın Kalkolitik, Bronz Çağı, Demir Çağı, Roma ve Bizans dönemlerinde yerleşime sahne olduğu anlaşılmaktadır. Tarla olarak kullanımından dolayı bazı aşınmalar gerçekleşmiştir.
Höyüğün büyüklüğü ve II. Bin malzemesi açısından zengin olması, Hitit imparatorluk döneminde Ura limanından sevk edilen malların Karaman-Konya ve Hattusa’ya olan ulaşımda söz konusu höyüğün önemli bir yere sahip olduğunu düşündürmektedir. Zira höyük, bu güzergâh üzerinde alternatifi olmayan Sertavul Geçidi’ni kontrol eder konumdadır.
27 Cemâziye’l-âhir 1203 (25 Mart 1789) tarihinde Lârende Voyvodası Kamış-oğlu Hâcı İsmâ’îl Ağa, Rusya seferi için kendisinden istenen 500 nefer askeri toplayamamasını, Lârende Âyanı Osmân-oğlu Koca Abdülkadir’in Lârende’nin Seyidhasan ve Kozlubucak köylerine yaptığı baskın ve bazı tutuklamalara bağlamıştır (BOA., A.DVN.ŞKT., 2221/13).
12 Cemâziye’l-evvel 1246 (7 Kasım 1830) tarihli Medîne-i Lârende kazâsının mahallât ve kurâsından cem’ ve tedârik birle Konya’ya irsâl olunan şairin (köy ve kazaların arpa) kaydedildiği defterde; Kozlubucak çiftliğinden şaîr 10 kile beyân olunmuştur (KŞS., nr. 296, s. 155.1).
17 Ramazân 1246 (1 Mart 1831) tarihinde İçel Sancâğına tabi’ Gülnâr Kazâsı sükkânından olub Medîne-i Konyada binbâşı saâdetlü Aşkar Ağa maiyyetinde iken nâ mizâc olub me’zûnen vatan-ı asliyesine avdetde Medîne-i Lârendeye tabi’ Kozlubucak nâm çiftlikde Şeyh Alî’nin vefâtı üzerine miras taksimi defterinde; zevcesi Âişe ile oğulları Mehmed ve Süleymân’ın isimleri geçmektedir (KŞS., nr. 296, s. 134.2).
Köy, 1256 (1840) yılı Temettü’ât defterinde çiftlik olarak geçmektedir.
Kozlubucak Çiftliği için; “Sâhib-i Çiftlik Sofu Mehmed Efendi’nin yetîmleri olduğu; Hass-ı Hümâyûn Tîmarı dâhilinde ve sipâhi tımarı olub, Sipâhî Abid Beğ tarafından ta’şîr itmiş oluna geldiği” ifadeleri kullanılmıştır.
Çiftlikte ikâmet eden hâne reislerinin evsaf ve meslekleri; Orta boylu ak sakallı Topal İbrâhîm (muhtar-ı evvel, çiftçi), Orta boylu kırca sakallı Durmuş (çiftçi), Orta boylu köse sakallı Mehmed (rençber), Orta boylu kumral sakallı Mehmed (çiftçi), Orta boylu ak sakallı İbrâhîm (çiftçi), Orta boylu kırca sakallı Halîl (çiftçi), Orta boylu ak sakallı Halîl (çiftçi) ve Orta boylu kır sakallı Ahmed’dir (çiftçi).
7 hâneye sahip çiftlikte; 3 adet bargir (beygir), 1 adet deve, 23 adet inek, 19 adet keçi, 9 adet merkeb, 18 adet öküz, 7 adet tana, 1 adet tay ve 24 adet zenbûr (arı) kovanı kayıtlıdır.
Çiftliğin hayvân kıymeti 5.358 kuruş, temettü’âtı 1.040 kuruş, genel yekûnu 6.398 kuruş, hâne başı ortalama gelir 914 kuruş, tekâlifi 460 kuruştur (Başbakanlık Osmanlı Arşivi, ML. VRD. TMT. Defter nr. 10442, s. 262-263).
1312-1317 (1897-1901) yılları 323 Numaralı Karaman Şer’iyye Sicili’nde Kozlubucak Karyesi’nden ismi geçenler şunlardır: “Hâdice bint-i Mehmed, Mûsâ bin İbrâhim, Meryem bint-i Durmuş ve Mustafâ bin Hüseyin, Emine bint-i Süleymân.”
16 Muharrem 1324 (12 Mart 1906) tarihli vefat eden askerin veraseti davasında Kozlubucak’tan Hâcı Ömer’in ismi geçmektedir (319 Numaralı Karaman Şer’iyye Sicili, numara: 127, s. 87/1).
Karaman’ın mahalle, kasaba ve köylerinin tarihçesini araştıran ve bunu kitabında yayınlayan Durmuş Ali GÜLCAN [1319 (1904), Karaman-1996 Karaman], köyün bulunduğu yerde eskiden pek çok ceviz ağacı bulunduğu için Kozlubucak denildiğini kaydetmektedir.
Koz, Güncel Türkçe Sözlük’te “ceviz” manasına gelmektedir. Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü’nde de “koz”a ceviz, kabuklu meyve anlamı verilmiştir.
Ceviz (Juglans regia); cevizgillerin (Juglandaceae) dışı kabuklu, içi yağlı ve nişastalı yemişi olan, uzun ömürlü, gövdesi kalın, kerestesi değerli, yurdumuzda çok yetişen ağaçtır.
GÜLCAN, köyün bulunduğu yerin Tavşanlı Köyü’ne kadar Medreselik Köyü’nün bulunduğu yerin sahipleri olan Karaca Bey sülâlesinden Kara Şahin Ağa’nın yaylak ve arazileri olduğunu, çocukları ve yakın akrabaları tarafından kurulduğunu ve Buyuntu (Ağaçyurdu) Köyü’nün sınırları içerisinde ören yerleri kalan Çat Köyü halkının gelip, köye yerleştiklerini ifade etmektedir.
Köy, 1338 (1922) yılında Konya Vilâyeti Sıhhiye Müdürü Dr. Nazmi Azmi Bey [SELCEN, 1303 (1887), Arapgir, Malatya-1945, İstanbul] tarafından kaleme alınan “Türkiye’nin Sıhhi-i İçtimai Coğrafyası-Konya Vilâyeti” kitabında, Konya Vilâyeti, Karaman Kazası, Merkez Nâhiyesi’ne bağlı köy olarak geçmektedir.
Sapancalı Muallim H. Hüsnü Bey [SAVAŞÇIN, 1309 (1893), Sapancalı, Sakarya-1958, ?]; 1338 (1922) yılında kaleme aldığı “Karaman Ahval-i İçtimâiyye Coğrafiyye ve Tarihiyyesi” isimli kitabında, merkez kazâya tabi Kozlubucak Köyü’nün Karaman’a mesafesinin 4 saat olduğunu kaydetmiştir.
1928 yılında eski Türkçe alfabe ile yayınlanan “Son Teşkilat-ı Mülkiye’de Köylerimizin Adları” isimli kitapta Kozlubucak Köyü; Konya Vilayeti, Karaman Kazası, Merkez Nâhiyesi köyleri arasında zikredilmiş ve eski Türkçe harfler ile “قو زلى بوجق”, Lâtin harfleriyle “Kozli bodjouk” şeklinde ifade edilmiştir.
Köy, Konya İli, Karaman İlçesi, Merkez Nâhiyesi’ne bağlı iken, 15 Haziran 1989 tarihinde kabul edilen 3578 sayılı 4 il ve 5 ilçe Kurulması Hakkında Kanun gereğince Karaman İli, Merkez İlçe, Merkez Bucağı’na bağlanmıştır (21 Haziran 1989 tarihli ve 20202 sayılı Resmî Gazete).
Türkiye’de “Kozlubucak” adını taşıyan yerleşim birimi (mahalle, köy, bağlı) bulunmamaktadır.
1246 (1831) tarihli Lârende Nüfus Defteri’nde (COA, Nfs. d 3451); Kozlubucak Çiftliği, 8 hanede 27 kişi olarak kayıtlıdır.
1256 (1840) yılı Temettü’ât Defteri’nde Lârende Kazası’na bağlı Kozlubucak Çiftliği’nde; 8 hânede 17 erkek olarak kayıtlıdır. Buna göre nüfusunun 34-48 kişi olduğu tahmin edilmektedir.
1314 (1896) yılı Konya Vilâyeti Salnâmesi’ne (İl Yıllığı) göre 20 hânede 100 kişidir.
Köy, 1320 (1904) yılında 121 kişi olarak sayılmıştır.
Sapancalı Muallim H. Hüsnü Bey, 1338 (1922) yılında köyün nüfusunu 28 hâne ve 184 kişi olarak kaydetmiştir.
1341 (1925) yılında yapılacak mebus (milletvekili) seçimi için hazırlanan nüfus defterine göre nüfusu 168’dir.
Köy; 1935’de 160, 1940’da 159, 1945’de 143, 1950’de 189, 1955’de 207, 1960’da 213, 1965’de 239, 1970’de 214, 1975’de 232, 1980’de 227, 1985’de 186, 1990’da 156 ve 2000’de 79 kişi olarak sayılmıştır.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından 2007 yılında geçilen Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’ne (ADNKS) göre; köyün nüfusu 64 kişidir.
2008’de 72, 2009’da 63, 2010’da 66, 2011’de 59, 2012’de 65, 2013’de 61, 2014’de 60, 2015’de 61, 2016’de 68, 2017’de 82, 2018’de 107 ve 2019’da 83, 2020’de 73 ve 2021’de 74 kişi olarak tespit edilmiştir.
Köydeki sülâleler ve aldıkları soyadlar; Akyüzler (Akyüz), Çakılar (Çakı), Çakırlar (Çakır), Eğlenceler (Eğlence), Kirtikler (Uçar), Ketezler (Bolacalı, Ketez), Küllüceler (Küllüce), Mollalar (Tavşanlı Köyü’nden gelmişler, Ceylan), Mustanlılar (Koçak), Tatlıpınarlar (Tatlıpınar),Töblekler (Töblek), Uysallar (Uysal), Yağmurlar (Yağmur), Yerebakanlar (Şimşek) ve Yörükler’dir (Silifke’nin Karınboğaz Köyü’nden gelmişler, Develioğlu).
49 seçmeni olan Kozlubucak Köyü’nde 1 Kasım 2015 günü yapılan 26. Dönem Milletvekili Genel Seçimleri’nde 46 seçmen 1383 numaralı sandıkta oy kullanmıştır. Oyların tamamı geçerli sayılmıştır.
Kozlubucaklılar, 36 oyla en fazla AK Parti’yi tercih etmişlerdir. MHP 4 oy ve CHP 3 oy almıştır. HDP’ye ise hiç oy çıkmamıştır.
16 Nisan 2017 tarihinde yapılan Cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemine geçişi öngören halk oylaması (referandum) sonuçlarına göre; Kozlubucak Köyü’nde %69,23 oranında “evet” ve %30,77 oranında “hayır” çıkmıştır.
Köyün muhtarı, Halil CEYLAN’dır [irtibat numarası: 0 (543) 769 70 81].
Köyü azaları; Mustafa AYHAN, Halil CEYLAN, Yonis BAŞER ve Osman ATAR’dır.
Köyün eski muhtarları; Murat KETEZ (2014-2019), Duran TATLIPINAR (1999-2014), Abdullah KOÇAK (1994-1999), Ali UYSAL (1986-1994), Mehmet KETEZ (1984-1986), Hilmi EĞLENCE (1977-1984), Mustafa KOÇAK (1973-1977), Süleyman UYSAL (1973), Necati KÜLLÜCE (1972-1973), Abdullah TÖBLEK (1970-1972), Mehmet KETEZ (1968-1969), Ali UYSAL (1966) ve Mustafa TATLIPINAR’dır (1963-1966).
Köyün mevkileri; Akkaya, Armutaltı, Aydoğan, Kadınderesi, Karşıyaka, Köyiçi, Köyönü, Softalar, Şeftalar ve Yoncalıalan’dır.
Karaman-Mut karayolu üzerinde Karayolları Genel Müdürlüğü, 3. (Konya) Bölge Müdürlüğü, 33. (Karaman) Şubesi’ne bağlı bir bakımevi bulunmaktadır. Köylülerin birçoğu burada çalışmış veya buradan emekli durumdadır.
Köyün geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Köyde buğday başta olmak nohut, elma, arpa, ceviz, üzüm, yonca, kimyon, badem ve domates yetiştiriciliği yapılmaktadır.
11,83 dekar alan nadasa bırakılmaktadır.
Köyde 46 adet büyükbaş hayvan ile 116 adet koyun ve 249 adet keçi olmak üzere toplam 365 adet küçükbaş hayvan varlığı bulunmaktadır. 60 adet arı kovanı mevcuttur.
Köyün 1,8496 hektar harmanyeri ve 90,9454 hektar mera varlığı bulunmaktadır.
Köyün arazi kadastrosu 26 Kasım 1982 tarihinde kesinleşmiştir. Orman kadastrosu 22.06.1998 tarihinde ilân edilmiştir. Köy “orman bitişiği köy” kapsamında olup, 344,6050 hektar orman varlığı bulunmaktadır. 2/B alanı ise 7,8070 hektardır.
Köyün ilkokulu 1950’li yıllarda açılmış, 1992 yılında ise yeni okul hizmete girmiştir. Köyün öğrencileri Lâle Köyü’nde bulunan ilkokula taşınmaktadır. Köy muhtarlığınca metruk hâldeki okul binasının yıkımı gündemdedir.
Köyün içme suyu şebekesi vardır ancak kanalizasyon şebekesi yoktur. PTT şubesi ve PTT acentesi yoktur. Sağlık ocağı ve sağlık evi yoktur. Köye ulaşımı sağlayan yol asfalt olup köy içi yolları parke taşı ile kaplanmıştır.
BİBLİYOGRAFYA:
Mehmet Kurt, Eskiçağda Göksu (Kalykadnos) Havzası, Konya 2006, s. 64; Son Teşkilat-ı Mülkiye’de Köylerimizin Adları, Dahiliye Vekaleti, İstanbul 1928, s. 854; Sevda Gürbüz, 296 Numaralı Karaman Şer’iye Sicili Çerçevesinde 1829-1832 Yılları Arasında Karaman’da Sosyal, İdarî ve Hukukî Hayat, (Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya 2009, s. 384, 440, 441; Durmuş Ali Gülcan, Karaman Mahalle, Kasaba ve Köyleri Tarihçesi, Karaman 1989, s. 249; Doğan Koçer, Karaman Temettü’ât Defterleri, Karaman 2007, c. I, s. 78, 79, 231, 237, 241; c. II, s. 438-440; Ensar Köse, Âyanlar Çağında İçel Sancağında Sosyal Hareketlilik, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2013, s. 392; Alaattin Aköz, 319 Numaralı Karaman Şer’iyye Sicili 1905-1906 (R. 1320-1322), Konya 2012, s. 182; Cengiz Topal, Karaman Kültür Envanteri, Karaman 2007, s. 94; Mehmet Kurt, Eskiçağda Karaman, Ankara 2007, s. 79; Şeyda Taşdemir, 1831 Tarihli Lârende (Karaman) Nüfus Defteri’nin Değerlendirilmesi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya 2019, s. 15; Alaattin Aköz, 323 Numaralı Karaman Şer’iyye Sicili 1897-1901 (R. 1312-1317), Konya 2012, s. 85, 107, 108; Sapancalı Muallim H. Hüseyin Bey, Karaman Ahval-i İçtimâiyye Coğrafiyye ve Tarihiyyesi (1338 R./ 1341 H.), Yayınlayan: İbrahim Güler, Ankara 1993, s. 72; Abdullah Uysal, Necati Alodalı, Musa Demirci, Dünü, Bugünüyle Karaman Kültür-Tarih-Coğrafya, Konya 1992, s. 161; Orman İçi ve Orman Bitişiği Köyler ve Belediyeler, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Üretimi Geliştirme Genel Müdürlüğü, Ankara 2003, s. 378; Nazmi Selcen, Türkiye’nin Sıhhi-i İctimâi Coğrafyası Konya Vilayeti, Yayına hazırlayan ve sadeleştiren: Mehmet Karayaman, Konya 2009, s. 80; İçişleri Bakanlığı, İller İdaresi Genel Müdürlüğü, Köylerimiz (1 Mart 1968 gününe kadar), Ankara 1968, s. 379; https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr erişim tarihi: 05.02.2016; http://karaman.gov.tr/il-mahalli-idareler-mudurlugu erişim tarihi: 19.02.2016; http://www.resmigazete.gov.tr erişim tarihi: 19.02.2016; https://sonuc.ysk.gov.tr erişim tarihi: 07.02.2016; http://bucivar.com/karaman/merkez/kozlubucak erişim tarihi: 27.01.2017;http://www.tdk.gov.tr erişim tarihi: 12.02.2017.
Uğur ERKÂN.
