İhsaniye

Karaman merkeze bağlı köy.

Karaman’ın güneybatısında yer alan köy, Karaman’a 70 km uzaklıktadır.

Köy Orta Toroslar içinde eski Karaman-Ermenek yolu üzerinde derin bir vadi içinde yer almaktadır.

36° 51′ 18,3846” kuzey, 32° 56′ 9,225” doğu koordinatlarında yer alan köyün komşuları; Yukarıkızılca, Akçaalan, Kalaba, Ada, Yukarıakın, Aşağıakın, Ermenek Balkusan ve Aşağıçağlar, Taşkent Balcılar ve Mut Çampınar köyleridir.

Köyün bulunduğu yerin rakımı (deniz seviyesinden yüksekliği) 1.517 m’dir.

Köye, 8 km daha yakın 2 köy bulunmaktadır. Ada 7,58 km ve Yukarıakın 7,86 km’dir.

Köyde göçebe hayatı hâlen devam etmektedir. Köy, Nisan-Ekim ayları arasında neredeyse tamamen boşalmaktadır.

Köy XX. yüzyılın başlarında göçebe olan yörüklerin yerleşmesiyle kurulmuştur.

Melemenci aşireti, eskiden beri yerleşik hayata geçmeyip, seyyâr bir hâlde yaşamaktadır. Ancak bu aşiretten 31 hânede 132 nüfus, Karaman kazâsına bağlı Aladağ nâhiyesinin “Yellibel” denilen mahallinde yerleşik hayata geçerek bir köy meydana getirmişlerdir.

Bu köyün “İhsaniye” nâmıyla isimlendirilmesi için vilâyetten gönderilen yazı üzerine Şûrâ-yı Devlet Mülkiye Dâiresi karârıyla Padişâh’a sorularak izin alınmıştır. Dâhiliye Nezâreti’nden vilâyete gelen 8 Mart 1324 (21 Mart 1908) tarih ve 9 numaralı Tahrîrât’ta irâde-i seniyyenin çıktığı bildirilmekle gereğinin yapılması, Karaman kaymakamlığına tebliğ edilerek dâirelere bildirilmiştir [Konya Vilâyet Gazetesi, nr. 1861, s. 1, sene 18 Mart 1324 (31 Mart 1908)].

Köyün “Topalhacı” adında bağlısı bulunmaktadır.

Karaman’ın mahalle, kasaba ve köylerinin tarihçesini araştıran ve bunu kitabında yayınlayan Durmuş Ali GÜLCAN [1319 (1904), Karaman-1996 Karaman], köyün 1318 (1902) yılında kurulduğunu ifade etmektedir.

Köy halkının Avşar boylarından olduğunu ileri süren GÜLCAN, Bozdoğan yörüklerinden bir bölümü olan Menemenci oymağı hakkında bilgiler vermiştir.

Menemenci yörükleri; Karaman’dan başka, Adana, Karaisalı, Mersin, Tarsus, Niğde, İncesu (Kayseri) ve Ereğli’de (Konya) iskân edilmişlerdir.

1256 (1840) yılı temettü’at defterinde Aladağ Kâzası’ndaki Menemenciler Aşîreti (Eskiköy) için, “Aşîret-i mezbûre buana kadar teklifâtdan muaf olub salyâne nâmıyle virgüleri olmayıb sâ’ir aşâyir gibi mir-i hâneleri oldukları” ifadesi kullanılmıştır.

Aşiretteki hâne reisleri ve meslekleri; Güzel Alî-oğlu Ahmed (çiftçi), Fakı Osmân-oğlu Molla Yûsûf (çiftçi), Fakı Osmân-oğlu Osmân (ırgat), Fakı Osmân-oğlu Mehmed, Kızca Süleymân-oğlu Alî (çiftçi), Cebel Memiş-oğlu Hüseyin (çiftçi), Alî Bani-oğlu Mehmed (çiftçi) Alî Bani-oğlu Alî (çiftçi), Deli Ahmed-oğlu Mehmed (çiftçi), Hâcı-oğlu Hüseyin (çiftçi), Koca Osmân-oğlu Ahmed (çiftçi), Bobuş Alî-oğlu Dede (çiftçi), Süllü-oğlu Memiş (çiftçi), Bobuş-oğlu Abdullâh (çiftçi), Süllü-oğlu Mustafâ (çiftçi), Öküz Mehmed-oğlu Nebî (çiftçi), Koca Osmân-oğlu Mustafâ (çiftçi), Beytullah-oğlu Mustafâ (çiftçi), Abdülbâki-oğlu Yûsûf (ırgat), Osmân-oğlu Yûsûf (çiftçi), Döşlü Bekir-oğlu Mehmed (ırgat), Memiş  Kethüdâ-oğlu Hüseyin (çiftçi), Kara Ahmed-oğlu Boz Alî (çoban), Sarı Süllü-oğlu Abdülmü’min (çoban) ve Bilâl-oğlu Mehmed (emlâk, arâzî ve hayvânâtı olmayıb, bundan altı mâh mukaddem Adana tarafına firar etmiş) (BOA., ML., VRD., TMT., nr. 15979, s. 448-456).

27 hâneye sahip aşîrette; 1 dönüm bağ, 23 dönüm ednâ tarla, 2 adet bargir (beygir), 2 adet deve, 2 adet dişi köşek deve, 1 köşek deve, 119 adet ganem (koyun), 31 adet inek, 418 adet keçi, 19 adet merkeb, 22 adet öküz ve 2 adet tana kayıtlıdır.

Emlâk yekûn kıymeti 370 kuruş, hayvân yekûn kıymeti 12.704 kuruş, genel yekûn 13.074 kuruş, hane başı ortalama gelir 484 kuruş ve tekâlifi 1.410 kuruştur (BOA., ML., VRD., TMT., nr. 15978, s. 307-310).

GÜLCAN, Menemenci obalarının Silifke yöresine yerleştiklerini, Mut’un Toptaş köyü sınırları içerisinde Göksu Vadisi’nde kışlamaya başlayıp, zamanla burada “Eskiköy” adında muhtarlık oluşturduklarını kaydetmektedir.

Yaz aylarında yaylalara çıkan yörükler Karaman-Hadim-Ermenek üçgeninde bulunan Güney Yaylağına kadar uzanmışlar, buraları beğenerek, yazlamaya başlamışlardır.

Menemenci Obası Yörükleri, Gelendi Hanı civarına yerleşerek, konar-göçer hayattan yerleşik hayata geçtiler.

Yörük olan köylüler halen göçebe hayatın etkisindedir. Yaz dönemlerinde yayla olarak adlandırılan güney yaylaları, Ayıgölü, Yellibel, Eminemuharı, Kale gibi yüksek yerlere göç etmektedir. Bu yerlerde keçe çadırlar kurularak göçebe hayatı devam ettirilmektedir. Köyün üst kısmında yer alan ve Yellibel olarak adlandırılan yayla 1.925 m yükseklikte yer almaktadır.

Gelendi Hanı (Tescil Tarihi ve Karar No: 21.11.1991-1189); Karaman-Bucakkışla-Ermenek yolu üzerinde köyün girişinde, vadi içerisinde bulunmaktadır. Yapı yoldan bakıldığı zaman bir höyük şeklinde görülmektedir.

Karaman-Bucakkışla-Ermenek kervan yolunan önemli bir eseri olarak görülen han, içten 6 ayak üzerine oturan 2 kemer dizisi ile 3 paralel nef halinde uzanan dikdörtgen plânlı bir yapıdır. Beden duvarları ve üst örtü moloz taşla kemerler ve köşeler düzgün kesme taş kullanılarak inşa edilen han, beşik tonoz örtülüdür. Girişin sağında ve solunda yer alan birinci kemerler arası kapatılarak ana mekândan ayrılmıştır. Arka cepheden ve ana mekânın ortalarından aydınlatma mazgalları açılmıştır. Kitâbesi ve süslemesi bulunmayan yapı Karaman Beyliği Dönemi’ne aittir.

Han oldukça sağlamdır. Yalnız iç kısımda tarihî eserlerin ekseriyetinde olduğu gibi insan eliyle yapılan tahribatlara rastlanılmaktadır.

Kaletepe Örenyeri (Tescil ve Karar No: 14.12.2012-1035); köy sınırları içerisinde yer almaktadır. Roma Dönemi’ne ait bir yerleşim yeri olup o döneme ait birçok yapı izi kalıntılarına, seramik parçalarına ve kaya mezarlarına rastlanılmıştır. Yerleşim alanı kaçak kazı yapanlar tarafından tahrip edilmiş olup, çevrede çok sayıda kaçak kazı çukuru yer almaktadır.

1928 yılında eski Türkçe alfabe ile yayınlanan “Son Teşkilat-ı Mülkiye’de Köylerimizin Adları” isimli kitapta İhsaniye Köyü; Konya Vilayeti, Karaman Kazası, Merkez Nâhiyesi köyleri arasında zikredilmiş ve eski Türkçe harfler ile “احسانيه”, Lâtin harfleriyle “Ihsanié” şeklinde ifade edilmiştir.

Köy, Konya İli, Karaman İlçesi, Bucakkışla Nâhiyesi’ne bağlı iken, 15 Haziran 1989 tarihinde kabul edilen 3578 sayılı 4 il ve 5 ilçe Kurulması Hakkında Kanun gereğince Karaman İli, Merkez İlçe, Bucakkışla Bucağı’na bağlanmıştır (21 Haziran 1989 tarihli ve 20202 sayılı Resmî Gazete).

“İhsaniye” Afyonkarahisar’ın ilçesinin adıdır.

Amasya, Bolu il merkezleri ile İstanbul Çatalca ve Eyüp; İzmir Seferihisar; Konya Ilgın; Sakarya Geyve ve Karasu; Balıkesir Bandırma ve Kepsut; Afyonkarahisar Bolvadin; Bursa Nilüfer; Giresun Bulancak; İzmir Tire; Manisa Gölmarmara; Zonguldak Kozlu; Konya Selçuklu; Antalya Aksu; Kocaeli Karamürsel ve Gölcük; Eskişehir Tepebaşı; Mersin Akdeniz ilçe merkezlerindeki mahallelerin adı “İhsaniye”dir.

Afyonkarahisar Hocalar, Düzce, Kütahya ve Tokat merkezdeki köyler “İhsaniye” adını taşımaktadır.

Afyonkarahisar İhsaniye ilçe merkezi ve Yalova Armutlu Mecidiye’deki bağlıların adı “İhsaniye”dir.

1320 (1904) yılında yapılan sayımda 236 olarak sayılmıştır.

Sapancalı Muallim H. Hüsnü Bey [SAVAŞÇIN, 1309 (1893), Sapancalı, Sakarya-1958, ?]; 1338 (1922) yılında kaleme aldığı “Karaman Ahval-i İçtimâiyye Coğrafiyye ve Tarihiyyesi” isimli kitabında, Aladağ Nâhiyesi’ne bağlı Eskiköy’ün nüfusunu 44 hâne ve 160 kişi olarak kaydetmiştir.

1341 (1925) yılında yapılacak mebus (milletvekili) seçimi için hazırlanan nüfus defterine göre nüfusu 296’dır.

Köy; 1935’de 423, 1940’da 477, 1945’de 602, 1950’de 566, 1955’de 716, 1960’da 883, 1965’de 787, 1970’de 831, 1975’de 829, 1980’de 822, 1985’de 829, 1990’da 630 ve 2000’de 482 kişi olarak sayılmıştır.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından 2007 yılında geçilen Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’ne (ADNKS) göre köyün nüfusu 455 kişidir.

2008’de 409, 2009’da 386, 2010’da 356, 2011’de 375, 2012’de 343, 2013’de 304, 2014’de 305, 2015’de 302, 2016’da 291, 2017’de 294, 2018’de 276 ve 2019’da 267, 2020’de 268 ve 2021’de 267 kişi olarak tespit edilmiştir.

Köydeki sülâleler ve aldıkları soyadları;  Bayramlılar (Dinç), Bobuşlular (Eğilmez, Sönmez), Cırıklılar (Emir, Kaygın), Delimemetliler (Türkben), Dimliler (Dimli), Geziciler (Gezer), Hacıhasanlılar (Delikbaş),  Karamemedler (Akyürek, Barış, Dilercan, Güder, Şaşmaz, Yavuz), Kızıklılar (Dilmeç), Koçakdedeler (Taşer), Körler (Dural), Mullaosmanlar (Aras), Memişliler (Gülcan), Omarlılar (Demirel), Osmanlılar (Şimşek), Saygınlar (Durmaz), Takavıtlılar (Akbıyık), Tekler (Eroğul), Hacıosmanlı (Ünüvar), Tosmullular (Tunç), Uyuzlular (Çelik) ve Yamuklular’dır (Yanık).

215 seçmeni olan İhsaniye Köyü’nde 1 Kasım 2015 günü yapılan 26. Dönem Milletvekili Genel Seçimleri’nde 198 seçmen 1368 ve 1369 numaralı sandıklarda oy kullanmıştır. 192 oy geçerli sayılırken, 6 oy geçersiz sayılmıştır.

İhsaniyeliler, 140 oyla en fazla AK Parti’yi tercih etmişlerdir. MHP 28 oy ve CHP 7 oy almıştır. HDP’ye ise 1 oy çıkmıştır.

16 Nisan 2017 tarihinde yapılan Cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemine geçişi öngören halk oylaması (referandum) sonuçlarına göre; İhsaniye Köyü’nde %90,05 oranında “evet” ve %9,95 oranında “hayır” çıkmıştır.

Köyün muhtarı, Nurettin TAŞER’dir (irtibat numarası:  0537 890 75 09).

Köyün azaları; Durmuş Ali YANIK, Bekir Sıtkı ÜNÜVAR, Abdurrahman DURAL ve Kemal EROĞUL’dur.

Köyün eski muhtarları; Habib DEMİREL (2009-2019), Ali Ulvi YAVUZ (1999-2009), Mehmet ŞİMŞEK (1997-1999), Mehmet DİMLİ (1994-1997), Mustafa TAŞER (1989-1994), Bekir ÜNÜVAR (1973-1989), Recep ŞİMŞEK (1968-1973), Dede ÜNÜVAR (1964), Ali ŞİMŞEK (1963-1964), Mehmet YAVUZ (1959-1961), Mehmet ÜNÜVAR (1954-1958), Dede ÜNÜVAR (1952), Osman TAŞER (1950), Dede ÜNÜVAR (1947) ve Hüseyin TAŞER’dir (1942).

Köyün geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Köyde buğday başta olmak nohut, üzüm, arpa, kiraz, ceviz, korunga, elma ve kavak gibi ürünler yetiştirilmektedir.

81,263 dekar alan nadasa bırakılmaktadır.

Köyde 151 adet büyükbaş hayvan ile 3.046 adet koyun ve 592 adet keçi olmak üzere toplam 3.638 adet küçükbaş hayvan varlığı bulunmaktadır. 687 adet arı kovanı mevcuttur.

Köyde 0,2606 ha çayırlık ve 5.147,3719 hektar mera varlığı bulunmaktadır. Ayrıca pazaryeri (604 m2) ve sıvatyeri (3,0781 ha) bulunmaktadır.

Köyün arazi kadastrosu 27 Kasım 1998 tarihinde kesinleşmiştir. Köy “ormaniçi köy” kapsamında olup, 1.679,645 hektarı devlet ormanı olmak üzere toplam 1.706,5934 hektar orman varlığı bulunmaktadır. Ayrıca 9,8500 hektar 2/B alanı bulunmaktadır.

Köyün devlet ormanları; Akkır (651,6587 ha), Alıçlı (55,8751 ha), Ayıgölü-I (268,5741 ha), Ayıgölü-II (146,7433 ha), Azıtepesi (351,6722 ha), Bozdağ (122,5093 ha), Köprücek (37,7587 ha) ve Söğütçük’tür (44,8532 ha).

Köyün mevkileri; Akkır, Akkuyu, Armutlusu, Ayıgölü, Azıtepesi, Ekinlik, Eminemuharı, Gökağaç, Gömük, Güney (Güneygömükçayır, Gömükçayır, Toprakboyun, Yalaklı), Güneykarayer (Kocaçayır), İnektaşı, İsmailyeri (Gömük, Kale, Kayapınar), Kale (Ardıçlıtaş, Kaynar), Kaynar, Kaze, Köprücek, Köycivarı (Armutlusu, Köyönü), Köyiçi, Sığırtaşı (Köprücek), Taşbaşı, Topaktaş (Han) ve Yellibel’dir.

Köye ilkokul 1957 yılında yapılmıştır. Köyün çocukları 2 derslikli bu okulda eğitim öğretim görmektedirler. Okulun lojmanı da bulunmaktadır.

Saya bereketi sembolize eden bir kutlamadır. Yazın sekiz ay koç ile koyun ayrı yayılır, ondan sonraki aylarda birleştirilirler. Kuzuların doğmasına çok az bir zaman kala, 28 Şubatta Saya törenleri başlatılır. Sayaya İhsaniye köyünde “Gildan” adı verilmektedir.

Köyde kış aylarında “Kalaycı” oyunu oynanmaktadır (Kaynak Kişi: Mahmut DİMLİ). “Bir oyuncu kalaycı, bir oyuncu kalfa seçilir. Körük görevi yapacak acemi bir oyuncu, elleri kolları bağlanarak yere yatırılır. Kapıdan odaya küçük bir çocuk girer.

Çocuk — Kalaycı dayı, kalaycı dayı çabuk koş gel. Anan ölmüş.

Kalaycı — Boş ver oğlum. Hele şu işimizi bir bitirelim. Sen gel hele şu körüğü bir çekiver. (Çocuk onu dinlemez. Odadan dışarı çıkar ve tekrar girer.)

Çocuk — Kalaycı dayı, kalaycı dayı! Deden ölmüş.

Kalaycı — Boş ver oğlum. Geçim dünyası. Sen gel hele şu körüğü bir çekiver. (Çocuk yine odayı terk eder ve tekrar girer.)

Çocuk — Kalaycı dayı, kalaycı dayı! Nişanlın ölmüş, çabuk gel.

Kalaycı — Sıva oğlum körüğü. Haydi çabuk ol gidelim.

Bunun ürerine çocuk acemi oyuncunun kolları ve bacaklarından asılarak canını acıtır. Bu arada kalaycı da yüzünü soba isi ile boyar.”

Köyde taş bakkâl dükkânı, taş değirmen, taş köy odası ve taş marangozhane bulunmaktadır.

Köyün yolları 35,9064 hektar alan kaplamaktadır.

Köyün içme suyu şebekesi vardır ancak kanalizasyon şebekesi yoktur. PTT şubesi ve PTT acentesi yoktur. Sağlık ocağı ve sağlık evi yoktur.

Köye ulaşımı sağlayan yol asfalt olup, köy içi yolları parke taşı ile kaplanmıştır. Köy otobüsü saat 05.00 kalkmakta ve saat 15.00’da geri dönmektedir. Hafta sonları ise çalışmamaktadır.

Köyün “aş” olarak adlandırılan mahalli yemeği, en beğenilen lezzetler arasında yer almaktadır. Dövme buğdayın haşlanarak pişirilmesi üzerine ve kavurma eklenmesiyle yapılmaktadır.

Her yıl temmuz ayında ananevî olarak “Yellibel Kayapınar Yörük Şenliği” düzenlenmektedir. Yellibel mevkiinde düzenlenen şenlikte yörük çadırları kurulurken, gelen misafirlere yöresel keşkek pilavı, kavurma ve yayık ayranı ikram edilmektedir.

BİBLİYOGRAFYA:

Fatma Keser, Konya Vilâyet Gazetesi’ne Göre II. Meşrutiyet Başlarında Konya Sancağı, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya 2008, s. 303; Ali Baş, “Karaman-Bucakkışla-Ermenek Kervan Yolu”, V. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı ve Araştırmaları Sempozyumu, Ankara 2001, s. 61-63, Doğan Koçer, Karaman Temettü’ât Defterleri, Karaman 2007, c. I, s. 102, 103, 243; c. III, s. 490-496; Son Teşkilat-ı Mülkiye’de Köylerimizin Adları, Dahiliye Vekaleti, İstanbul 1928, s. 853; Durmuş Ali Gülcan, Karaman Mahalle, Kasaba ve Köyleri Tarihçesi, Karaman 1989, s. 215-222; Cengiz Topal, Karaman Kültür Envanteri, Karaman 2007, s. 231; Abdullah Uysal, Necati Alodalı, Musa Demirci, Dünü, Bugünüyle Karaman Kültür-Tarih-Coğrafya, Konya 1992, s. 152; Özlem Varışlı Atçeken, Karaman’da Oynanan Köy Seyirlik Oyunları ve Türküleri, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya 2015, s. 70, 102, 103; Orman İçi ve Orman Bitişiği Köyler ve Belediyeler, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Üretimi Geliştirme Genel Müdürlüğü, Ankara 2003, s. 379; https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr erişim tarihi: 05.02.2016; http://karaman.gov.tr/il-mahalli-idareler-mudurlugu erişim tarihi: 19.02.2016; http://www.resmigazete.gov.tr erişim tarihi: 19.02.2016; https://sonuc.ysk.gov.tr erişim tarihi: 07.02.2016; http://bucivar.com/karaman/merkez/ihsaniye erişim tarihi: 27.01.2017, http://ihsaniyeilkokulu70.meb.k12.tr/ erişim tarihi: 27.01.2017.

Uğur ERKÂN.