Karaman’da Kış

Bozkırın ortasındaki şehrin kaderinde kış meşakkat demektir.

Felç olan hayat, kapanan yollar, odun yokluğu, şehre inen kurtlar ve iktisadî buhran…

Gerçekten de o yıllar zor yıllardı.

1929 kışı

 Karaman’da kış “kara” yüzünü göstermiştir. Soğuktan ölen iki sürücünün acı haberi gazete sayfalarına şu şekilde yansır:

“Konya’nın Mut kazâsı posta sürücüsü Mustafâ Ağa Karaman Postanesi’nden postayı alıp Mandason karyesinden[1]  Hacı Hatıp efendile Mut’a giderken yolda soğukların şiddetinden donup ölmüşlerdir. Sürücünün silâhıyla posta emânet ve paketleri olduğu gibi mahallî hükûmetine teslim edilmiştir.”[2]

1930 kışı

 Ankara ve İstanbul’a kar yağmamasına rağmen Karaman’a mebzûl kar yağmıştır. Karaman-Ermenâk[3] yolunun meşhur bir geçidi olan Tepegöz beli karlarla kapalıdır.

Uzun bir müddetten beri bu yol kapalı bulunduğu için münakalât Mut tariki ile icra edilmektedir.[4]

1935 kışı

 Ekim ayında sıcak giden havalar birden bire soğumaya başlamıştır. Buna Karamanlılar “Mihrican soğuğu” derler. Sıcaklık derecesi 27’den 5’e düşmüştür.

Soğuk havalar yağmuru beraberinde getirmiştir. Yağışlar ekim işlerine faydalı olmuşsa da bir kısım bostanları bozmuştur.[5]

Kasım ayının başında havalar çok soğumuştur. Sıcaklık derecesi sıfırdan yukarı 1’dir. İki günden beri ara vermeden devam eden yağmurlardan sonra kar düşmeye başlamıştır. Karın kalınlığı 10 santimetredir. Karın yağması çiftçiyi çok sevindirmiştir. Ekinciler, toprağı besleyen bu kar erir erimez, tohum atmaya başlayacaktır.

Yağan bol ve sürekli yağmurlar şehrin elektrik tesisatını bozmuştur. Karaman Belediyesi şehrin karanlıkta kalmaması için İstanbul’dan bir mühendis istemiştir.

Soğukların başlaması üzerine kömür ve odun fiyatları yükselmiştir. Birkaç gün evvel kilosu 2 kuruşa satılan kömür, 6 kuruşa güçlükle elde edilmektedir.[6]

Bir aydan beri, havalar soğuk geçmektedir. Sıcaklık derecesi zaid birdir. Denizden yüksekliği 1.040, kışı zorlu olan Karaman, geçmiş yılların tersine, bu sene odun ve kömür yoksulluğu çekmektedir. Geçen senenin ikinci kânunda[7] kilosu 60 paraya satılan kömür, beş buçuğa güçlükle elde edilmektedir.

Hele odun; hiç bulunmamaktadır. Çünkü son günlerde Orman idâresi köylerde odun kesmeyi yasak etmiştir.

İlgili makâmın, bu işe bir düzen vermesi dilenmektedir.[8]

1936 kışı

 Sonbahar yağmurlarının tam vaktinde yağması ekinlere çok müsait olmuştur. Kışın en şiddetli zamanı olması icâp eden havalar çok güzel geçmektedir.

Sıcaklık derecesi +14’dür. Halbûki geçen senenin ilk kânununda[9]  her taraf karla örtülü idi.

Bütün ova zümrüt gibi yemyeşildir. Bazı yerlerdeki ekinlerin boyu 15 santimetredir.

Köylü bu güzel havadan istifade ederek sevinçle durmadan ekiyor. Her taraf ilkbaharı andırdığı için; davarlarda bol bol yiyecek ot bulunmaktadır.

Yalnız çiftçi, şimdilik bu müsait havalardan memnun olmakla beraber ekinleri beslemek için karın düşmesini de sabırsızlıkla beklemektedir.[10]

1937 kışı

 Yağmurlar Karaman’ın her mıntıkasında fasılalarla devam etmektedir. Yağmurların tam zamanında yağması ekim işlerinin çok kolaylaştırmıştır. Bu seneki ekim, geçen seneki kışlık zeriyattan kıyas kabul etmeyecek derecede fazladır. İlk atılan tohumlar tamamen çimlenmiş, 5-6 santimi bulmuştur.[11]

Ocak ayı başında Karaman’a 2 günden beri kar düşmektedir. Karın kalınlığı 50-60 santimetredir. Termometre -5 göstermektedir. Komşu kazâlarla köylere gidilemediği gibi; şehir içinde bile gidiş geliş çok güçleşmiştir.

Piyasada odun ve kömür kıttır. Soğuk bütün şiddetiyle hüküm sürmektedir. Bu yüzden Karaman’da hayat durmuş gibidir.[12]

Karaman’da soğuklar sıfırdan aşağı 21 dereceye kadar düşmüştür. Birçok köylerin yolları kapanmıştır.

Hadım[13]-Karaman arasında atlı posta seferi yapan bir posta memuru kar, tipi yüzünden kaybolmuştur. Jandarma tarafından yapılan araştırmalara rağmen henüz adama ait bir iz bulunamamıştır.

Son yıllarda az görülen böyle bir soğuk herkesi şaşırtmıştır.

Burada kara kış bütün şiddetiyle devam etmektedir. Bir aydan beri fasılasız düşen kar nâhiye ve köy yollarını kapatmıştır.

Termometre sıfırdan aşağı 15-20 ye düşmektedir. Halkın bir kısmı odun ve kömür yokluğundan mazot, bir kısmı da maden kömürü yakmaktadır.

Şehirle köy arasında münakalât durduğu için buğday ve arpa fiyatları birden bire yükselmiştir.

Köylerde buğdayla arpa stoku çoktur. Piyasaya celbi imkân olmadığından buğday 6½, arpa 4½’dan muamele görmektedir.

Son günlerde şehir civârında tavşan ve keklik bolluğu var. Kardan, soğuktan barınamayıp şehre sokulmak isteyen zavallı hayvanlar halk tarafından kolaylıkla tutulmaktadır.

Yalnız bu şiddetli kıştan çiftçi çok memnundur. Çiftçiye göre; bu bol karlar çok su vererek toprağı besler ve binnetice mahsul da bereketli olurmuş.[14]

Bir haftadan beri Karaman’da havalar, âdeta yeniden kışlamıştır. Dün bir miktar yağmur yağmıştır. Fakat bu yağmur ihtiyaca kifayet edecek kadar değildir. Mamafih iki günden beri Karaman’ın bütün civarlarına mebzûl yağmurlar yağdığına dair malûmat gelmiştir.

Bu yağmurlar tam zamanında yağmıştır. Mahsul bundan çok fayda görecektir. Bütün çiftçi yağmurlardan çok sevinmiştir. Etraf dağlara fazla miktarda kar yağmıştır.[15]

1938 kışı

 Gökçe köyü civarında bir kurt sürüsü peyda olmuştur. Bu havalideki hayvanlara musallat olan bu kurt sürüsü Gökçe köyünden B. Yusuf’un ağılına hücum ederek 80 koyunu ve bir tayı parçalamıştır.

Gökçe köyü halkı tarafından yapılan sürek avı neticesinde kurtlar pusuya düşürülerek dokuzu öldürülmüştür. Mütebaki kurtların telef edilmesi için müteaddit yerlerde daha pusular kurulmuştur.[16]

Akşamdan beri devam eden kar henüz dinmemiştir. Kar tipisi yüzünden geçitler kapandığı için bazı köy ve kasabalarla ve koyun ağıllarıyla irtibat kesilmiştir. Kurtlar şehre kadar inmektedir. Şehirde karın yüksekliği 30 santimi bulmuş, civarında ise 1 buçuk metreye yaklaşmıştır. Karaman-Hadım yolu kapanmıştır. Bu yüzden Hadım postası bir hafta tatil edilmiştir.

Avcılardan Hüseyin, Ali Rıza, Murad ve Süleymân Hamza Zindanı civarında kurtların hücumuna uğramıştır. Sürü halinde bulunan kurtlara ateş etmişlerse de bir netice alamamışlar ve kurtlar tarafından şehre kadar kovalanmışlardır.

Kurtlar ağıllara da hücum etmeye başlamışlardır. Ahî Osmân Mahallesi ağılındaki sürüye kurtlar hücum etmişse de çoban ve mahallelilerin müdahalesi sayesinde fazla zayiat verilmemiştir. İki koyun, bir keçi telef olmuştur.[17]

Kış şiddetle devam etmektedir. Bazı köy yolları kardan kapandığından Karaman ile irtibatları kesilmiştir. Karaman-Hadım postası 4 gün geç kalmıştır.

Koyuncular sürülerinin yem ihtiyacını temin etmek için çalışmaktadırlar. Hotamış köyüne ait bir çoban donmuştur. Çobansız kalan sürü kurtların hücumuna uğramışsa da koyunlar kaçmağa ve kurtulmaya muvaffak olmuşlardır.[18]

Son günlerde Karaman’a fazla kar yağmıştır. Ticarî faaliyet gevşemiştir. Köylünün yardımına Ziraat bankası yetişmiştir. Bu meyanda banka köylünün elindeki buğdayı, 20 para fazlasıyla dört buçuk kuruştan satın almıştır.[19]

Bütün meşakkatine rağmen kış, bereketin de diğer adı olmuştur.

Şimdi eskisi gibi Karaman’a kar yağmıyor. İmkânlar ne kadar iyileşse de karsız geçen kışlar, pek de kârlı olmuyor Karaman için.

Uğur ERKÂN

________________________________________________________________________________________________________________

[1] Karaman’ın Demiryurt köyü.

[2] “Soğuktan ölen iki sürücü”, Akşam Gazetesi, 20 Şubat 1929, Sayı: 3722, s. 3.

[3] “Ermenâk” adı 1946 yılında “Ermenek” olarak değiştirilmiştir.

[4] “Orta Anadolu’da kar”, Hakimiyeti Milliye Gazetesi, 15 Şubat 1930, Sayı: 3090, s. 2.

[5] “Karaman’da havalar çok soğudu”, Akşam Gazetesi, 5 Ekim 1935, Sayı: 6094, s. 6.

[6] “Karaman’da kar”, Akşam Gazetesi, 6 Kasım 1935, Sayı: 6126, s. 6.

[7] 10 Ocak 1945 tarihinde kabul edilen 4696 sayılı Bazı Ay Adlarının Değiştirilmesi Hakkında Kanun ile “Ocak” ayı olarak değiştirilmiştir (Resmî Gazete, 15 Ocak 1945, Sayı: 5905).

[8] “Karaman’da kış, Bu sene odun, kömür çok pahalı”, Akşam Gazetesi, 29 Kasım 1935, Sayı: 6149, s. 6.

[9] 10 Ocak 1945 tarihinde kabul edilen 4696 sayılı Bazı Ay Adlarının Değiştirilmesi Hakkında Kanun ile “Aralık” ayı olarak değiştirilmiştir (Resmî Gazete, 15 Ocak 1945, Sayı: 5905).

[10] “İlkbahar gibi, Karaman’da havalar çok güzel geçiyor”, Akşam Gazetesi, 16 Ocak 1936, Sayı: 6195, s. 6.

[11] “Karaman’da kış”, Akşam Gazetesi, 4 Ocak 1937, Sayı: 6543, s. 5.

[12] “Konya’da soğuk”, Akşam Gazetesi, 11 Ocak 1937, Sayı: 6550, s. 2.

[13] 23 Mart 2005 tarihinde kabul edilen 5323 sayılı Kanun gereğince “Hadım” İlçesinin adı “Hadim” olarak değiştirilmiştir (Resmî Gazete, 29 Mart 2005, Sayı: 25770).

[14] “Karaman’da kara kış, Bir aydan beri kar yağıyor, tavşan, keklik bolluğu var”, Akşam Gazetesi, 5 Şubat 1937, Sayı: 6575, s. 12.

[15] “Karaman’da kar”, Akşam Gazetesi, 14 Nisan 1937, Sayı: 6640, s. 12.

[16] “Karaman’a bir kurt sürüsü”, Akşam Gazetesi, 6 Ocak 1938, Sayı: 6905, s. 13.

[17] “Kurt sürüleri Karaman’a kadar sokuluyor, Dört avcıyı kovaladılar, ağıllara saldırmağa başladılar”, Akşam Gazetesi, 23 Ocak 1938, Sayı: 6922, s. 5.

[18] “Karaman’da kar”, Akşam Gazetesi, 26 Şubat 1938, Sayı: 6953, s. 2.

[19] “Karaman’da Ziraat bankasının köylüye yardımı”, Akşam Gazetesi, 3 Mart 1938, Sayı: 6958, s. 4.