Ortaoba

Karaman merkeze bağlı köy.

XX. yüzyılın ortalarında Süleymanhacı Köyü’nden ayrılarak kurulmuştur.

37° 26′ 47,0328” kuzey ve 33° 1′ 56,7732” doğu koordinatlarında yer alan köy, Karaman’ın kuzeybatısında geniş bir düzlükte kurulmuştur.

Köyün bulunduğu yerin rakımı (deniz seviyesinden yüksekliği) 1.056 m’dir.

Köyün “Aşağıyayla” ve “Yukarıyayla” adlarında iki bağlısı bulunmaktadır.

Köy, Karaman’a 35 km. uzaklıktadır. Köyün 12 km. batısında Konya-Çumra-Arıkören Köyü, 3 km. güneyinde Kaşoba, doğusunda Karadağ üzerinde Yassıtepe ve Üçkuyu (Değle) Köyü, 5 km. kuzeydoğusunda Süleymanhacı Köyü, kuzeybatısında Konya-Çumra-Taşağıl köyleri yer alır.

Ortaoba’nın merkezine 8 km mesafeden daha yakın 4 köy bulunmaktadır. Kaşoba 2,81 km, Süleymanhacı 3,91 km, Kisecik 6,86 km ve Üçkuyu 7,64 km’dir.

Köyün doğusunda sönmüş bir yanardağ olan Karadağ, kuzeyinde Bozdağ ve Kestel Dağı yer alır. Bu dağların kuzeyinde Hotamış Gölü’nün güneybatı uzantısı yer alır. Köyün güneyinde ve batısında yer yer dalgalı araziler uzanmaktadır.

Konya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun, 23.03.1994 tarihli ve 1917 sayılı kararıyla “1. Derece Arkeolojik Sit Alanı” ilan edilen Pınarbaşı Örenyeri, Ortaoba Köyü’nün 7 km kuzeydoğusunda yer almaktadır. Karaman çevresinde en eski yerleşme merkezi olan bu höyük, M.Ö. 10 Bin-8 Bin arasına tarihlenen ve Paleolitik’ten (Bakır-Taş) Neolitik (Yeni/ Cilalı Taş) döneme geçiş devresine (Epipaleolitik) aittir.

Karaman Müzesi ve İskoçya Edinburg Üniversitesi işbirliği ile 1994-1995 yılında T. WATKİNS ve 2003-2004 yılında D. BAİRD başkanlığında yapılan kazılara göre, buranın Neolitik döneme girerken insanların yerleşmesine sahne olduğu ortaya çıkarılmıştır. Bu çağda yerleşen insanlar ziraat yaparak besinlerini üretmişlerdir.

Karaman’ın mahalle, kasaba ve köylerinin tarihçesini araştıran ve bunu kitabında yayınlayan Durmuş Ali GÜLCAN (R. 1319/ M. 1904, Karaman-1996 Karaman), XIX. yüzyılın sonlarında Kaşoba, XX. yüzyılın ilk yarısında da Ortaoba’nın, Süleymanhacı Köyü’nden ayrıldığını ve köyün, Süleymanhacı ile Kaşoba arasındaki orta yerde kurulduğundan bu adı aldığını belirtmektedir.

GÜLCAN, bu yöreye yerleşen Türkmen oymaklarını; daha önceleri Aksaray’ın Eşmekaya Köyü dolaylarına yerleşmiş olan Bayat ve Çepni Türk boylarından oldukları sanılan Hacı Osmanlı obalarına bağlamaktadır. XVIII. yüzyılın ortalarında ilk yerleşim yerlerinden kalkıp gelen bu Türkmen oymaklarının Acıgöl dolaylarını suluk, sıvatlık, iyi yayılımı olduğu için beğendiklerini ve göl yakınlarına obalarını kurup yerleştiklerini belirtmektedir.

Diğer bir iddiada; köy halkının kuraklık döneminde Ereğli, Aziziye, Çayhan ve Çakmak yöresinden gelip, gölün etrafına yerleştikleri şeklindedir. Köy halkının şivesi, bu yöre halkı şivesine uymaktadır.

Ortaoba, Süleymanhacı, Kaşoba ve Sudurağı Kasabası’nın çoğunluğu Süleyman-Hacılu Aşireti’ndendir. Aslında bu aşiretin Çayhan kolundandır.

Bozulus’a dâhil aşiretlerden olan Süleyman Hacılu aşireti, Bozulus ile birlikte Orta Anadolu’ya gelmiş ve Karaman sakini Bozulus arasında yerini almıştır. Bunlardan bazıları Konya ve Silifke taraflarına gidince mal-ı miri toplamakta güçlük çekildiği gerekçesi ile döndürülmelerine karar verilmiştir. Bazı aşiret mensupları ise Karaman toprağında yerleşik hayata geçmiştir. Bunlar “ehl-i örf taifesi” tarafından sık sık Rakka iskânı ile tehdit edilmişse de Bozulus kadısının bu hususu merkezi hükümete bildirmesi üzerine rahatsız edilmemeleri için hüküm gönderilmiştir.

Prof. Dr. Halil İNALCIK (1916-2016), “History Studies –Tarih Araştırmaları” adlı eserinde Süleyman ve Hacı adındaki iki kardeşin mahiyetindeki bir obanın Otamış Yaylası olan bu bölgeye gelip, yerleştiklerinden bahsetmektedir.

Bölgeye yerleşen Türkmenler, davarcılığın yanı sıra taşımacılık yapılan develer de beslemişlerdir. Her ailenin gücüne göre 3-4 ve daha fazla develeri bulunurdu. Taşucu İskelesi ve İskenderun limanları ve gerektiğinde İzmir Limanı’na tahıl gibi bitkisel ürünler deve kervanları ile taşınırdı.

Ahmet REFİK, XIX. yüzyıla kadar ki çağlarda, Süleymanhacılı Türkmen boyları arasında da talancılar olduğunu kaydetmektedir.

Süleymanhacı Köyü’nden baharları koyunlarını otlatmak üzere çevredeki Yavşanoba, Kötüoba, Akoba, Kaşoba, Ortaoba, Karren gibi yerlere gelen ve koyunlarını son güze kadar otlatıp geri dönen aileler, H.1315/M.1899’da tüm obaların ortasında bulunan ve ismini buradan alan Ortaoba’da yedi aile olarak kalmışlar ve o yıl kışlamışlardır.

Daha sonraki yıllarda Süleymanhacı ve Kaşoba köyleri ağırlıklı olmak üzere çevre köylerden göçler olmuş ve Ortaoba’nın nüfusu giderek çoğalmıştır. Köyün ilk yerleşmeleri şimdiki Yeni Camii etrafında kurulmuştur. O dönemde bu çevreye küçük bir mescit yapılmış (1900) ve yerleşme pekiştirilmiştir.

Muhtarlık mührü bir süre Süleymanhacı, Kaşoba ve Ortaoba köyleri arasında değişmiş nihayet köy bağımsız muhtarlığına 1950 yılında Osman ERHOTAMIŞ’ın muhtarlık döneminde (1946-1950) kavuşmuştur.

Köye 1970’li yıllarda gelen eğitim kadrosu, gerek köyden dışarıya okumaya giden öğrenciler, gerekse 1966’dan sonra Avrupa’ya giden gurbetçiler sayesinde köyün sosyo-ekonomik ve kültürel yapısında kayda değer gelişmeler görülmüştür.

Köy idarî olarak Konya Vilâyeti, Karaman Kazası’nın Kılbasan Nahiyesi’ne bağlı iken, 15 Haziran 1989 tarihinde kabul edilen 3578 sayılı 4 il ve 5 ilçe Kurulması Hakkında Kanun gereğince; Karaman ili, Merkez İlçe, Kılbasan Bucağı’na bağlanmıştır  (21 Haziran 1989 tarihli ve 20202 sayılı Resmî Gazete).

Balıkesir Edremit, Balıkesir Gönen ve Konya Karapınar ilçe merkezlerindeki mahallelerin, Yozgat Çekerek’teki köy ile Adıyaman Gölbaşı Haydarlı, Çanakkale Merkez Aşağıokçular ve Kırşehir Çiçekdağı Şahinoğlu’ndaki bağlıların adı “Ortaoba”dır.

Ayrıca; Kırşehir merkez’deki köyün adı “Sıdıklıortaoba” ve Kırşehir Akpınar’daki köyün adı “Eldelekliortaoba”dır.

Köy; 1955’de 650, 1960’da 687, 1965’de 801, 1970’de 769, 1975’de 824, 1980’de 864, 1985’de 910, 1990’da 848 ve 2000’de 868 kişi olarak sayılmıştır.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından 2007 yılında geçilen Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’ne (ADNKS) göre; köyün nüfusu 670 kişidir.

2008’de 636, 2009’da 640, 2010’da 609, 2011’de 598, 2012’de 574, 2013’de 580, 2014’te 597, 2015’de 568, 2016’da 574, 2017’de 576, 2018’de 560 ve 2019’da 559 kişi olarak tespit edilmiştir.

Köydeki sülâleler ve soyadları; Selveroğulları (Arslan), Canavarlar (Avcı),  ? (Aydın), Seyfialiler (Bayram, Karakoç), Gıcıklar (Berigel), Karahaliloğulları (Bilgin, Öztürk), Gorgorlar (Boz), Mazanoğulları (Çalıkçı), Türkmenler (Karapınar’dan gelmişler, Bulduk), Çakıcılar (Çakıcı), Bekiroğulları (Çimen), Dalkıranlar (Dalkıran), Hırtlılar (Doğan), Deligözler (Dülger), Karaosmanlar (Erhotamış), Sarıoğulları (Ersarı, Sarı), Muhacirler (Göker), (Dinek’ten gelmişler, Görgülü), Hacımazanlar (Gümüş), Fosfoslar (Işık), ? (Kılıç, Kılınç), Cumalar (Koçak), Şerimustafalar (Konukseven), ? (Koyuncu), ? (Köksal), ? (Mut’tan gelmiş, Kurt), Kurtçular (Kaşoba’da gelmişler, Kuş), Kestelhacılar (Öcal), Eşenkarınınçocukları (Özerşahin),  ? (Süleymanhacı’dan gelmişler, Özyaşar), ? (Karapınar’dan gelmişler, Pelit), Havanalar (Sağlık), ? (Süleymanhacı’dan gelmişler, Sertçelik), ? (Şen), ? (Şekerci), Tosunlar (Tosun), Hacıköseler (Uğurlukoç), Sedaroğulları (Uluçay), Halilçavuşlar (Ülker), Kabakçılar (Yabıcı), ? (Yazgaç), ? (Madenşehri’den gelmişler, Yeni), ? (Madenşehri’nden gelmişler, Yılmaz) ve Azizler’dir (Yılmaz).

417 seçmeni olan Ortaoba Köyü’nde 1 Kasım 2015 günü yapılan 26. Dönem Milletvekili Genel Seçimleri’nde 379 seçmen 1394 ve 1395 numaralı sandıklarda oy kullanmıştır. Kullanılan oyların 375’i geçerli sayılırken, 4 oy geçersiz sayılmıştır.

Ortaobalılar, 298 oyla en fazla AK Parti’yi tercih etmiştir. CHP 40 oy ve MHP 23 oy almıştır. HDP’ye ise oy çıkmamıştır.

16 Nisan 2017 tarihinde yapılan Cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemine geçişi öngören halk oylaması (referandum) sonuçlarına göre; Ortaoba Köyü’nde %75,73 oranında “evet” ve %24,27 oranında “hayır” çıkmıştır.

Köyün muhtarı, Duran KARAKOÇ’dur (irtibat numarası: 0541 741 62 64).

Köye ait muhtarlık binası 1992’de inşa edilmeye başlanmış olup 1995-96 döneminde bitmiştir. 1994’te köye bir fırın yapılmıştır.

Köyün azaları; Tayyar KILINÇ, Bayram DÜLGER, Ali DOĞAN ve Ali ÖZYAŞAR’dır.

Köyün önceki muhtarları; Erdal ÇİMEN (2014-2019), Mehmet ULUÇAY (2009-2014), Mustafa KONUKSEVEN (2004-2009), Hacı Osman DALKIRAN (1999-2004), Abdullah ÇİMEN (1994-1999) İsmail Hakkı HOTAMIŞ (1989-1994), Abdülkadir AVCI (1984-1989), Hacı Ömer ERHOTAMIŞ (1977-1984), Ömer Ali KONUKSEVEN (1973-1977), Hüseyin SARI (1968-1973), Emin DALKIRAN (1963-1968), Osman HOTAMIŞ (1962), Hacı Ahmet GÜMÜŞ (1956-1962), Osman HOTAMIŞ (1954-1956) ve Hüseyin ERŞAHİN’dir (1951).

Köyde karasal iklim hâkim olup, bitki örtüsü step bitkilerinden yavşan, kangal dikeni vs. görülmektedir. Aşağı Yayla Mahallesi ile Hotamış Gölü çevresinde ayrık otları ve kovalık adı verilen bitki yer almaktadır.

Karadağ’da alçak yamaçlarda; iğde, dut, dağ armudu, mazı ve melengiç ağaçları, yükseklerde; dağ armudu ve dağ eriği, meşe toplulukları yer almaktadır.

Köyün geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Köyde dane mısır başta olmak üzere, arpa, buğday, yağlık ayçiçeği, nohut, şekerpancarı, yonca, silajlık mısır, Macar fiği, kavun, kuru fasulye, kabak, sarmısak ve karpuz yetiştiriciliği yapılmaktadır.

391,832 dekar alan nadasa bırakılmaktadır.

Köyde 357 adet büyükbaş hayvan varlığı ile 4.726 adet koyun 274 adet keçi olmak üzere toplam 5.000 adet küçükbaş hayvan varlığı bulunmaktadır.

1971 yılında Sulama kooperatifi kurulmuş, 1975’te elektriğin de gelmesiyle sulu tarıma geçilmiştir.

Aynı yıl köye 13 kooperatif kuyusu vurulmuştur. 1978’de Devlet Su İşleri’nin verdiği dizel motorlarla faaliyete geçilmiştir. 1982’de yapılan beton kanallara 1984-1985 yılında ilave olarak 12 kuyu daha vurulmuştur. 1986-1987’de ikinci kez beton kanallar yapılmıştır. Sulama kanallarının uzunluğu 70 km’yi bulmaktadır. Kuyuların derinliği 90-120 metre arsında değişmekte 20-30 metre derinlikte pompalar yer almaktadır. 1.480 hektar sulama sahası olan 25 adet kuyunun toplam debisi 1.440 lt/sn’dir. Bunlardan 23 tanesinin debisi 60 lt/sn, bir tanesinin 40 lt/sn ,bir tanesinin de 20 lt/sn’dir. Kuyulardan 3 tanesi köyün güneyinde, diğerleri batısında yer almaktadır. Köyün batısı ve güneyi sulu arazi olmasına karşın doğusu kıraçtır. Ancak bu kıraç saha içinde 1998 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’ne (DSİ) 3. bir sulama sahası olmak üzere başvurulmuş, 4 adet daha kuyu vurularak faaliyete geçmiştir. 1996 yılında kooperatif binası ve toplantı salonu yapılmıştır. 1998’de kooperatife bir kamyonet alınmıştır.

Bugün 196 ortağı bulunan kooperatif, 2012 yılında kapalı sisteme geçmiş ve 3.700 hektar alan sulanmaktadır.

1975 yılında köyün güney bölgesinde ağaçlandırma çalışması yapılmış ve bugün “Esik” adı verilen bahçe alanı oluşturulmuştur. Bu sayede hem köyün genel görüntüsü gelişmiş hem de daha önce özellikle lodos olmak üzere güneyden esen rüzgârların köyü, toz duman altında bırakması önlenmiştir.

2001 yılında kurulan tarımsal kalkınma kooperatifi ise gayri faaldir.

Köy, 2007 yılında Bakanlar Kurulu kararıyla 3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanunu kapsamında toplulaştırma uygulama alanı (3.784,9 hektar) olarak ilân edilmiş ve toplulaştırma çalışmaları başarıyla tamamlanmıştır. Aynı zamanda az topraklı ve topraksız çiftçilere toprak dağıtımı (hazine arazileri) da yapılacaktır.

Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından imzalanan Ağaçlandırma Protokolü kapsamında arazi toplulaştırması tamamlanan köyde tarla içi yollarının ağaçlandırılması çalışması başlatılmıştır.

Köyün arazi kadastrosu 15 Ocak 1969 tarihinde kesinleşmiştir.

Köyün mevkiileri; Akaba, Akalan, Akoba, Bozyer Çakıllıyer, Çatalkaya, Çaylak, Çömlekçiyolu, Harımağıl, İğdeliyol, İslimören, Karabayır, Kırnak, Kıvırcık, Kıvnak, Koçgediği, Köyiçi, Köyüstü, Mansurırmağı, Mezararkası, Silvendi ve Susamlıyer’dir.

Köye, 1987 yılında devletin desteği ile selektör (tohum temizleme) binası yapılmıştır

Köyün eğitim ve kültür seviyesi çevre köylere oranla en üst düzeydedir. Köyde ilkokul 1954 yılında açılmış ve bu yıldan sonra okuma-yazmaya ilgi artmıştır. 1980 öncesi okuma-yazma oranı erkeklerde %90, kadınlarda %60 iken 1981 yılında başlatılan okuma-yazma seferberliğiyle bu oran erkeklerde %95’in üzerine, kadınlarda ise %80’e çıkmıştır.

1989 yılında da köyde ortaokul açılmış, 1996’da 2. kata çıkılmıştır ve okul yeni binaya taşınmıştır. 2012 yılında 4+4+4 eğitim sistemine geçilmesi ile Ortaoba Sultan Ahmet Gümüş İlköğretim Okulu, ilkokul olarak düzenlenmiş olup, ikinci kademe kapatılmıştır. Köyün çocukları ortaokul için Kisecik Köyü’ne taşınmaktadır.

Köyde kına töreninde (gelin okşaması) söylenen türkü aşağıdaki şekildedir:

“Baba bostanın bitti mi?

Kökenin yeri tuttu mu?

Gardaş ekmeğin arttı mı?

Yakalım kınan kutlu olsun.

Elimi yuduğum pınarlar,

Suvasın çaldığım duvarlar,

Gülüp oynadığım hayatlar,

Yakalım kınan kutlu olsun.”

Köyün içme suyu şebekesi vardır ancak kanalizasyon şebekesi yoktur. 1980 yılının başında köye bir su deposu yapılmış fakat o dönemde köyün muhtelif yerlerinde 8 adet çeşmeden ve su kuyularından su ihtiyacı karşılanmaktaydı. 1987-88’li yıllarda içme suyu şebekesi kurulmuştur.

Köyde 1990-91 yıllarında yapılan sağlık ocağının masrafının %90’ı köylüler tarafından karşılanmıştır. Sağlık Ocağında şu ana kadar 5 hemşire görev almıştır. Haftanın bir günü aile hekimi ve bir hemşire ile sağlık hizmeti vermektedir.

1994’e kadar 17 km’si stabilize olan köy yolunun tamamı asfaltlanmıştır. Köyün, Konya İli’ne olan uzaklığı 71 km’dir. Konya’nın Çumra İlçesi’yle ticari ilişkileri olan köyün bu ilçeye olan uzaklığı ise 27 km’dir. Köyden Çumra ve Konya yolunun da tamamı asfalttır. Çumra’nın köyü olan Arıkören’e olan uzaklığı 12 km’dir ve İç Anadolu’da Ereğli’den başlayan Karaman Konya üzerinden Marmara ve Ege Bölgesine uzanan demiryolu hattı bu köyden geçmektedir. Köy içi yollarının parke taşı ile kaplanması 2012 yılında yapılmaya başlamıştır.

Köye elektrik 1975 yılında ve sabit telefon ise 1986 yılında gelmiştir. Köye elektrik ve elektrikli eşyalar 1975’li yıllarda girmeye başlamıştır. 1997’de ankesörlü telefon kulübesi muhtarlık binasının önüne yapılmıştır. PTT köye 1991’de gelmiştir, talepte bulunan kişilerin (%70) evlerine dağıtım yapılmıştır. 2007’nin son aylarında telefon şebekesi değiştirilip, dijital ve internet sistemine geçilmiştir.

Köy halkı, İslâm dininin gereklerini yapmaya çalışmaktadır ve köyde ibadete açık 2 camisi bulunmaktadır.

Sportif faaliyetlerden en fazla futbol, voleybol ve avcılık ön plandadır. Gençlerin en çok ilgilendiği spor futboldur. Köyün futbol kulübü (Ortaobaspor)1994 yılında kurulmuştur. Kulüp, üyelerin ve köylülerin desteğiyle Karaman 1. Amatör liginde mücadele vermektedir.

BİBLİYOGRAFYA:

Durmuş Ali Gülcan, Karaman Mahalle, Kasaba ve Köyleri Tarihçesi, Karaman 1989, s. 302-304; Abdullah Uysal, Necati Alodalı, Musa Demirci, Dünü, Bugünüyle Karaman Kültür-Tarih-Coğrafya, Konya 1992, s. 170; Mehmet Kurt, Antik Çağda Karaman (Laranda) ve yakın Çevresi, Konya 2011, s. 22, 24, 34, 95, 119, 120, 121, 145, 159,160; Mehmet Kurt, Eski Çağda Karaman, Ankara 2007, s. 40, 41, 45, 67, 70, 72, 85, 101, 102, 105; Mehmet Vehbi Uysal, Karaman Folkloru Derlemeler, Karaman 1981, s. 19, 20; Özlem Varışlı Atçeken, Karaman’da Oynanan Köy Seyirlik Oyunları ve Türküleri, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya 2015, s. 150, 151; Osman Ülkümen, Karaman ve Çevresi Türkmenleri Tarihi, Kültürü, Karaman 2011, s. 46, 47, 73, 91, 95; Musa Şaşmaz, Türkiye’nin İdari Taksimatı (1920-2013), Ankara 2014, c. 10, s. 229, 276; İçişleri Bakanlığı, İller İdaresi Genel Müdürlüğü, Köylerimiz (1 Mart 1968 gününe kadar), Ankara 1968, s. 203, 430, 476; biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr erişim tarihi: 05.02.2016; karaman.gov.tr/il-mahalli-idareler-mudurlugu erişim tarihi: 19.02.2016; https://tr.wikipedia.org/wiki/S%C3%BCleymanhac%C4%B1,_Karaman erişim tarihi: 02.06.2016;
http://www.osmannurikocak.com/yazidetay.php?id=118 erişim tarihi: 04.06.2016; sonuc.ysk.gov.tr/module/ssps.jsf erişim tarihi: 07.02.2016; www.e-icisleri.gov.tr/Anasayfa/MulkiIdariBolumleri.aspx erişim tarihi: 02.06.2016; http://ortaobasag.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/70/01/329633/icerikler/tarihce_142845.html?CHK=33fe4adb0e1872aeff628b742f4d1628 erişim tarihi: 02.06.2016; www.bucivar.com/karaman/merkez/ortaoba erişim tarihi: 02.06.2016; https://tr.wikipedia.org/wiki/Ortaoba,_Karaman erişim tarihi: 02.06.2016; http://ortaobakoyum.tr.gg erişim tarihi: 02.06.2016; http://www.amatorfutbol.org/takim/ortaobaspor-4097.html erişim tarihi: 02.06.2016.

Uğur ERKAN.