Kırkaltının başları.

Karaman’da günün dedikodusu olan bir mesele, ulusal bir gazetenin beşinci sayfasına taşınır:[1]

“85 yaşında ihtiyar, 20 yaşında kadına âşık olmuş

Karaman (Akşam)- Karaman’ın köylerinden birinde 85 yaşında bir ihtiyar 20 yaşında Zehra adında dul bir kadına âşık olmuş, kadınla evlenmek istemiştir. İhtiyar 13 defa kadına müracaat etmiş, fakat her defasında aksi cevap almıştır. Bunun üzerine ihtiyar, sokakta kadının önüne çıkmış, yeniden tekliflerde bulunmuştur. Zehra kardeşine işi anlatarak şikâyet etmiştir. Kardeşi cevaben: ‘Böyle fırsat kaçırılır mı? Herif zengin, bütün parası sana kalacak!’ diye kendisini kandırmak istemiştir. Fakat Zehra bu fikre yanaşmayınca iki kardeşin arası açılmıştır. Şimdi Karaman’da günün dedikodusu bu meseledir.”

Gazete deyip geçmeyin, öyle bulvar gazetesi değil; 1918’e uzanan mazisiyle Türk basın tarihinde önemli bir konuma sahip bir gazete.[2]

Köy deyip geçmeyin. O yıllarda Karaman’ın 5’i bucak merkezi olmak üzere toplam 94 köyü bulunuyordu. 53 bin 488 olan toplam nüfusun %23,3’ü (12 bin 460) Karaman’da yaşarken, köylerde yaşayan nüfus ise %76,7 (41 bin 28) idi.

Nasıl olurda bir dedikodu haberleştirilebilirdi ki! “Reklâmın kötüsü olmaz” dediğinizi duyar gibi oldum.

Tabi Karaman, sadece dedikodu haberi ile anılmıyor.

“Karaman’da iki bağış

Karaman, 26 a.a.- Kızılay Genel merkezinin müzahereti ve halkın yardımı ile burada yapılmakta olan hastane için kasabamızın Ali Osman[3] mahallesinden Şerife Kasabalı 1000 lira kıymetindeki altın bileziklerini gene aynı mahalleden Sultan Kasabalı altı altını ile 22 lira ve Fahriye Pınarbaşı da 200 lira bağışta bulunmuşlardır.”[4]

“Hayırsever bir bayanın teberruu

Karaman 20 (A.A.)- Kasabamızın Ahi Osman mahallesinden Şerife Fındık Kızılay kurumu tarafından burada yaptırılmakta olan hastaneye 2000 lira kıymetindeki evini bağışlamıştır.”[5]

“Hastane inşası

Karaman (Akşam)-Kızılayın tavassutu ve halkın yardımiyle Karaman’da yaptırılmakta olan hastanenin inşası devam etmektedir. Ahiosman mahallesinde Şerife Fındık iki bin lira kıymetindeki evini hastaneye bağışlamış ve ferağını da yapmıştır. Hastanenin ikinci katının inşaatı bitmiştir.”[6]

“Okul inşaatı için teberrüler

Karaman (Akşam)- Halkın bağışlarıyla yeniden yaptırılmakta olan Cumhuriyet ilk okuluna teberrular 45 bin lirayı bulmuştur. Bu ders yılına yetişecek olan bu okul 8 dershanelidir ve bu suretle mektepsiz kalan 900 çocuk da okumak imkânı bulacaktır.”[7]

Millî Şefin[8] heykeli

Konya şehri nasıl imar edilecek? O günlerin gündem maddesinin ilk sırasında heykel meselesi vardır. Konya Valisi İzzettin Çağpar[9], aylık toplantıda gazetecilere tarihi âbideler diyarı olan Konya şehrinde Millî Şef İnönü’nün anıtının dikileceğini, İnönü anıt meydanının askerî ortaokul binası önündeki boşluk olacağımalûmatını vermiştir. Diğer meseleler hak getire.

Karaman, Ereğli, Çumra ve Akşehir arasında büyük bir telefon şebekesi kurulması işine sıra gelecekti elbette.[10] Diğer telefon işlerinin de mart ayında tamamlanması plânlanmaktadır.[11]

Nisanın dokuzunda “C.H.P. Genel Sekreterliğinin gönderdiği İsmet İnönü büstü, 23 nisanda Karaman halkevine törenle konulacaktır.”haberi[12] yer alır.

Konya’ya heykel, Karaman’a büst…

Millî Şefin kendisi, 7 mayıs akşamı saat 20.15’te Konya’dan hususi treniyle Karaman’a gelmiştir. İstasyonda Karamanlılarla hasbihalde bulunarak,çoşkun tezahüratlar arasında Ulukışla’ya hareket etmiştir.[13]

“Karaman’da birçok okul binaları yapıldı

Karaman, 13 a.a.- İlk öğretim işlerinin tahakkuku yolunda 1945 yılındanberi devam edip gelen çalışmalar tam bir gelişme halindedir. İlçemiz içinde birçok köylerde okul, öğretmen evi ve işlik binalarının yapımı bitmiş ve birçok köylerdeki yapılar da bitmek üzeredir. Bu işler üzerindeki çalışmaların yanında bu okullarda ödev olacak enstitü mezunu öğretmen kadroları da sağlanmış bulunmaktadır. Bunun neticesi olarak geçen yıl binaları tamamlanmış olan köy okullarının hiçbirisi öğretmensiz kalmamıştır. Bu öğretim yılında açılacak olan köy okulları öğretmenleri de köy enstitülerinin bu yıl mezunlarından temin olunacaktır.”[14]

Bu arada Karaman Bölgesi Gezici Başöğretmeni Rıza Toker, Kızılyaka Başöğretmeni Osman Ünver, Kızılyaka Öğretmeni Ali Bağcı, Mandason Eğitmeni[15] Ali Koç ve Cerit Eğitmeni İsmail Ünver üstün başarı göstermişlerdir.[16]

Karaman’a bağlı Manyan[17] ve Bozkandak halkı arasında hudut ihtilâfı yüzünden bir müsademe olmuştur. Manyanlılardan bir hafif yaralı,Bozkandaklılardan bir ölü, iki ağır, bir hafif yaralı vardır. Jandarma bölük komutanı B. Lütfi Bilinen hâdise mahalline gitmiş ve iki tarafın elebaşıları Ali ile Abdullah’ı yakalamıştır. Savcılık tahkikata başlamıştır.[18]

Ermenak’te, kasaba içinde oturan bir Türk anası üç erkek çocuk doğurmuştur. Üçü de vücutça sıhhatlidir.”[19]

Karaman’da turistik bakımdan değer verdirecek bir hareketin başlangıcı olarak Konya ve Mülhakatı Eski Eserleri Sevenler Cemiyeti’nin Karaman İlçesi’nde bir şubesi açılmıştır. İdare heyeti tarih sever kişilerden teşekkül ettirilmiştir. Bu şube ilk plânda bölgemiz içinde Karamanoğullarına ait eserlerin tespit ve tasnifi işiyle uğraşacaktır.[20]

Çiftçilerimizin sabırsızlıkla beklediği Türkiye Ziraat Donatım Kurumu Şubesi 15 şubatta  açılmıştır. Bu teşkilat bölgemizdeki çiftçilerimize ziraat aletleriyle kimyevî maddeler, ilâç ve diğer lüzumlu maddeler verecektir.[21]

16 şubattan itibaren şiddetle esen kuzey rüzgârı, Karaman’ın havasını soğutmuştur. Termometre 17 şubatsabahı sıfırdan aşağı iki dereceyi göstermiştir. Kar yağmaya başlamış, fırtına ve tipi yüzünden köy yolları kapanmıştır. Ermenek postası gelmemektedir.[22]

Mart ayı ortalarında yağan kar ve yağmur mahsul için faydalı olmuştur. Hava şartlarının müsait gitmesi dolayısıyla Orta Anadolu’daki zirai durum iyi görülmektedir. Bugüne kadar hububatta sakatlık husule getirecek her hangi bir arıza görülmemiştir. Bakliyat için kâfi miktarda yağış olduğundan ve bakliyat ekimi de normal bir surette vaktinde yapılmış bulunduğundan bu mahsullerin de verimli olacağı çok kuvvetli olarak umulmaktadır.[23]

Lâle köyü kaynaklarından Karaman’a getirilecek suyun ihalesi işi belediyece münakasaya konmuştur. Karaman’ın başlıca sıkıntısını teşkil eden içme suyu işinin başarılması için belediye bütçesinden yüz on lira ayrılmıştır.[24]

Karaman Orman İşletme Müdürlüğü[25] odun, kömür fiyatlarında dikkati çeken indirim yapmıştır. Yeni fiyatlara göre kömürün kilosu 13, odununki de 5 kuruş olmuştur.[26]

Haziran ayı. Karaman biçki dikiş yurdunun 1945-1946 öğretim yılı sonu münasebetiyle tertip ettiği sergi, millî eğitim ileri gelenleri ile öğrenci velilerinin hazır bulunduğu bir törenle açılmıştır.[27]

15 temmuzda Süvari[28] okulunun 23 üncü devresini başarı ile bitiren genç subayların diploma verme töreni icra edilmiştir. Süvari müfettişi ile mıntıka komutanı, okul komutanı, mülkî erkân,  seçkin kalabalık bir davetli topluluğunun hazır bulunduğu bu törenin öğleden sonraki kısmında birinci ve ikinci sınıf okur subayları tarafından çeşitli gösteriler ve mânia atlayışları[29] yapılmıştır. Törenin saat 16.00’da başlayan ikinci safhası ise Cumhuriyet alanında Atatürk anıtına çelenk konulmasını müteakip yapılan parlak bir geçit resmi ile başlanmış ve okul komutanının bir nutkunu müteakip süvari subaylarına mükâfat ve diplomaları verilmiştir. Daha sonrasında okulu birincilikle bitiren teğmen tarafından yaş kütüğüne 23 üncü çivi çakılmış ve bütün davetliler askerî gazinoda hazırlanan büfede ağırlanmıştır.[30]

Temmuzun sonlarına doğru Süvari okulu öğrencileri, başlarında öğretmenler ile birlikte yurt gezisine çıkmışlardır.[31]

Ağustos ayı başında Karaman Belediyesi et fiyatlarını 70-110 kuruşa indirmiştir. Bu karar halkı memnun etmiştir. Karaman’da piyasa son derece durgundur.[32]

Bu ayın sonlarına doğru halis döğme yörük yağları üç liraya düşmüştür. Belediye de diğer taraftan et fiyatlarını tekrar indirmiştir. Şimdiki fiyata göre koyun 100, keçi tiftik 80, kıl 70, dana 60 kuruştur. 450 gram üzerinden yapılan tek tip ekmek 12 kuruştan satılmaktadır.[33]

Kasım ayının sonlarında ise bazı gıda maddeleri ihracatının lisansa tâbi tutulması hususunda Hükûmetçe alınan karar üzerine bu kısım maddelerde son zamanlarda görülen fiyat yükselişi durmuş ve fiyatlar düşmeye başlamıştır. Bu arada toptan fiyatı 55 kuruşa kadar yükselen kuru fasulye 40 kuruşa, nohut 30 kuruştan 22 kuruşa düşmüştür.[34]

Bu arada Karaman İlçesi’nin Konya’dan ayrılacağı haberi doğru değil.

“İçişleri Bakanlığından tebliğ edilmiştir:

Karaman ilçesinin Konya’dan ayrılarak il haline konması için Bakanlıkça inceleme yapıldığı hakkında bazı gazetelerde yapılan yayımın hakikatle ilgisi yoktur. Bugünlerde bu ve buna mümasil incelemeler yapılmamaktadır.”[35]

Bu rüyanın gerçekleşmesi için yarım asra yakın beklemek gerekecektir. İşte 46’da Karaman’ın ahval-i pür-melâli.

Uğur ERKÂN.

[1] “85 yaşında ihtiyar, 20 yaşında kadına âşık olmuş”, Akşam Gazetesi, 21 Şubat 1946, Sayı: 9822, s. 5.

[2] Kâzım Şinasi Bey (DERSAN), Necmettin Bey (SADAK) ve Ali Naci (KARACAN) Bey 200’er lira sermaye koyarak 20 Eylül 1334 (1918) tarihinde Akşam Gazetesi’ni çıkarmaya başladılar. Gazetenin yazı işleri müdürleri Muammer Senihi Bey ve Enis Tahsin Bey (TİL) idi. Gazetenin ilk sayısı küçük boy ve tek yapraktı. 1336 (1920) yılında sadece akşam çıkan bir gazete oldu. Millî mücadeleyi destekledi. Uzun yıllar başmuharrirliğini Necmettin SADAK (Sivas mebusu, Hariciye Vekili) yaptı. İkinci Dünya Savaşı sırasında Akşam gazetesinin editörü Necmettin Sadak Nazi Almanyası’na yakınlığıyla biliniyordu.Almanlar Sadak’a bir Mercedes hediye etti ve Türkiye’deki Alman Büyükelçiliği çoğu kez kumar borçlarını karşıladı. Akşam, 1965’e kadar CHP’yi tutmuştur.

[3] Sehven “Ali Osman” olarak yazılmış, “Ahi Osman” olacak.

[4] “Karaman’da iki bağış”, Ulus Gazetesi, 27 Şubat 1946, Sayı: 8837, s. 4.

[5] “Hayırsever bir bayanın teberruu”, Akşam Gazetesi, 21 Haziran 1946, Sayı: 9942, s. 2; “Karaman’da bir bağış”, Ulus Gazetesi, 21 Haziran 1946, Sayı: 8951, s. 2.

[6] “Hastane inşası”, Akşam Gazetesi, 21 Ağustos 1946, Sayı: 10003, s. 4.

[7] “Okul inşaatı için teberrüler”, Akşam Gazetesi, 22 Ağustos 1946, Sayı: 10004, s. 6.

[8] 11 Kasım 1938’de Cumhurbaşkanı seçilen Mustafa İsmet İnönü (R. 12 Eylül 1300/ M. 24 Eylül 1884, İzmir- 25 Aralık 1973, Ankara); 26 Aralık 1938 tarihinde toplanan CHP I. Olağanüstü Kurultayı’nda ittifakla partinin “değişmez genel başkanı” seçildi ve “Millî Şef” unvanı verildi. 10 Mayıs 1946’da yapılan CHP II. Olağanüstü Kurultayı’nda ise “Millî Şef” unvanı ve “Değişmez Genel Başkanlık” kurumu kaldırılmıştır.

[9] İzzettin Çağpar (R. 1309/ M. 1893, İstanbul- 10 Ekim 1952, İstanbul); 1939-1940 yılları arasında Siirt, 1940-1945 yılları arasında Tokat, 1945-1946 yılları arasında Konya, 1946-1948 yılları arasında Ankara, 1948-1950 yılları arasında Samsun valilikleri yapmış bürokrattır.

[10] “Konya şehri nasıl imar edilecek?”, Akşam Gazetesi, 22 Şubat 1946, Sayı: 9823, s. 3.

[11] Yurt gezisine çıkan Ulaştırma Bakanı Ali Fuat Cebesoy (R. 11 Eylül 1298/ M. 23 Eylül 1882, İstanbul- 10 Ocak 1968, İstanbul) beraberinde Konya milletvekillerinden Ali Rıza Türel (R. 20 Kanunuevvel 1314/ M. 1 Ocak 1899, Selanik- 25 Eylül 1960, İstanbul) olduğu halde öğleyin Karaman’a gelmiş, halkevinde yaptığı görüşmelerinde halk telefon işlerinin düzensizliğinden yakınmıştır. (“Ulaştırma Bakanının tetkik gezisi”, Vakit Gazetesi, 1 Temmuz 1946, Sayı: 10219, s. 2).

[12] Vakit Gazetesi, 9 Nisan 1946, Sayı: 10137, s. 5.

[13] “Şefimiz iç ve dış meseleler üzerinde halkı aydınlattılar”, Ulus Gazetesi, 8 Mayıs 1946, Sayı: 8907, s. 1.

[14] “Karaman’da birçok okul binaları yapıldı”, Ulus Gazetesi, 14 Haziran 1946, Sayı: 8944, s. 2.

[15] Askerliğini çavuş ya da onbaşı olarak yapmış köylü gençlerden seçilenler, İlk defa 1936’da açılıp 1937 yılından itibaren hızla yaygınlaştırılan kısa ve hızlandırılmış özel kurslarda yetiştirilip üç sınıflı köy okulunda ders verme yetkisi kazanarak, köylerine ya da civar köylere “eğitmen” olarak veriliyorlardı.

[16] “Köy okullarında ve enstitülerinde/ Başarı gösteren öğretmen, eğitmen ve idareciler”, Ulus Gazetesi, 26 Nisan 1946, Sayı: 8895, s. 5.

[17] “Manyan” olan köyün adı 1962 yılında “Damlapınar” olarak değiştirilmiştir.

[18] “İki köy halkı arasında hudut kavgası”, Akşam Gazetesi, 26 Ocak 1946, Sayı: 9796, s. 2.

[19] “Bir kadın üç erkek çocuk doğurdu”, Akşam Gazetesi, 2 Şubat 1946, Sayı: 9822, s. 5.

[20] Karaman Ortaokul Müdürü Hakkı Arıca (Başkan), Güneş İlkokulu Öğretmeni Kâmuran Abacı (Kâtip), Gazi İlkokulu Öğretmeni İdris Öncel (Muhasip), yedek üyeler Millî Eğitim Memuru Nesimi Doğan, Güneş İlkokulu Başöğretmeni Ahmet Çiloğlu ve Tüccar Rıza Doğruöz. (Karamanda/ Eski eserleri sevenler cemiyetinin bir şubesi”, Tanin Gazetesi, 9 Şubat 1946, Sayı: 4454.879, s. 7; “Karaman’da yeni bir cemiyet kuruldu”, Ulus Gazetesi, 6 Haziran 1946, Sayı: 8939, s. 2).

[21] “Karaman’da Zirai Donatım Kurumu şubesi açıldı”, Ulus Gazetesi, 16 Şubat 1946, Sayı: 8946, s. 2.

[22] “Karakış/ Karamanda”, Vakit Gazetesi, 18 Şubat 1946, Sayı: 10085, s. 3; “Anadolu’da kış”, Akşam Gazetesi, 18 Şubat 1946, Sayı: 9819, s. 2; (“Yurtta Kış”, Ulus Gazetesi, 18 Şubat 1946, Sayı: 8828, s. 3.

[23] “Karaman’da mahsul”, Ulus Gazetesi, 16 Mart 1946, Sayı: 8854, s. 4; “Karaman’da”, Ulus Gazetesi, 30 Mart 1946, Sayı: 8868, s. 2; “Karaman’da”, Vakit Gazetesi, 30 Mart 1946, Sayı: 10127, s. 1; “Yeni mahsul durumu”, Ulus Gazetesi, 6 Mayıs 1946, Sayı: 8905, s. 2.

[24] “Karaman’a su getiriliyor”, Ulus Gazetesi, 22 Mart 1946, Sayı: 8866, s. 2.

[25] Karaman Orman İşletme Müdürlüğü, 1944 yılında teşkil edilmiştir (Cantürk Gümüş, Türk Orman Devrimi, Ankara- 2018, s. 213).

[26] “Karaman’da odun kömür fiatleri”, Akşam Gazetesi, 3 Nisan 1946, Sayı: 9863, s. 2.

[27] “Karaman’dan”, Ulus Gazetesi, 13 Haziran 1946, Sayı: 8943, s. 2.

[28] Süvari Binicilik ve Tatbikat Okulu, İkinci Dünya Savaşına aktif olarak girme ihtimâlinden ötürü 10 Mayıs 1941 tarihinde İstanbul’dan Karaman’a taşınmıştır. Karaman’da süvarilerin temel binicilik ve engel atlama eğitimlerinin yanında, zırhlı ve motorlu araç-silâh eğitimleri, hava savunma dersleri ve genel tatbikatlar da icra edilmiştir. Savaşın bitmesinden sonra İstanbul Ayazağa’daki eski kışlasına geri nakledilmiştir. (https://ugur-erkan.com/erbabikalem/karamanda-cirit/).

[29] Bir pistte hususî olarak tanzim edilmiş engelden (toprak tepesi, düz olmayan bir yer, çukur, ağaç, direk vs.) atı atlatmak.

[30] “Karaman süvari okulunu bitirenlere diplomaları verildi”, Akşam Gazetesi, 16 Temmuz 1946, Sayı: 9967, s. 2; “Yeni süvari subaylarımıza törenle diplomaları verildi”, Akşam Gazetesi, 16 Temmuz 1946, Sayı: 10234, s. 4; “Süvari Okulunda/ Parlak bir törenle dün mezunlara diplomaları verildi”, Ulus Gazetesi, 16 Temmuz 1946, Sayı: 8976, s. 2.

[31] “Süvari okulu öğrencilerinin yurt gezisi”, Akşam Gazetesi, 20 Temmuz 1946, Sayı: 9971, s. 2.

[32] “Karaman’da et fiati”, Akşam Gazetesi, 1 Ağustos 1946, Sayı: 9983, s. 4.

[33] “Karaman’da ucuzluk”, Akşam Gazetesi, 21 Ağustos 1946, Sayı: 10003, s. 4.

[34] “Karaman’da gıda maddelerinde ucuzluk”, Ulus Gazetesi, 29 Kasım 1946, Sayı: 9112, s. 3; “Karaman’da fiyatlar düşüyor”, Vakit Gazetesi, 29 Kasım 1946, Sayı: 10464, s. 3.

[35] “Karaman ilçesinin Konya’dan ayrılacağı haberi doğru değil”, Ulus Gazetesi, 10 Temmuz 1946, Sayı: 8970, s. 2.