Karaman merkeze bağlı köy.

Karaman’ın güneydoğusunda yer alan köy, Karaman’a 32 km uzaklıktadır.

Köyün, bulunduğu yerin rakımı (deniz seviyesinden yüksekliği) 1.365 m’dir.

37° 7′ 16,2438” kuzey, 33° 27′ 25,1814” doğu koordinatlarında yer alan köyün komşuları; Yeşildere (İbrala), Paşabağı (Göves) ve Sarıkaya köyleridir.

Köye, 8 km daha yakın 3 köy bulunmaktadır. Sarıkaya 3,48 km, Paşabağı (Göves) 6,47 km ve Yeşildere (İbrala) 6,47 km’dir.

Köy önceleri İbrala Nâhiyesi’nin yaylak yeri idi. Burası etrafı açık ve hâkim bir yer olması nedeniyle “Üstbaş Yaylağı” veya “Üstbaş Tolu” adıyla anılıyordu.

Köy civarında herhangi bir ören yeri bulunmamaktadır.

Karaman’ın mahalle, kasaba ve köylerinin tarihçesini araştıran ve bunu kitabında yayınlayan Durmuş Ali GÜLCAN [1319 (1904)-1996], 1290 (1874) yılında Bulgaristan’ın Ruscuk ve Silistre dolaylarından İstanbul’a gelen muhâcirlerin önce Karaman’a gönderildiğini kaydetmektedir.

Karaman’a sevk edilen muhâcirlerden takriben 17-18 hâne önce Hâcı İshak ve Arapzâde medreselerinde misafir olarak yerleştirilmişlerdir.

Deiorman havalisi adamlarından olduklarından gayet ormanlık bir mevkiide yerleşmek maksadıyla Silifke tarafına gitmişlerdir.

Ancak bir rivayete göre temas kurdukları bazı kişiler, “Sizler kart Müslümanlarsınız, bizim buralarda öyle kavi Müslümanlar bulunmaz. Binaenaleyh buralarda huzurunuz kaçar” demeleri üzerine Karaman’a geri avdet etmişlerdir.

Mahallî idârenin tensibi ile İbrala Nâhiyesi’ne muvakkaten yerleştirilen muhâcirler, Üstbaş yaylağına evler yapılıp, burada iskân olunmalarına karar verilmiştir. Böylelikle buraya yerleşen muhâcirler, İbrala Nâhiyesi nüfusuna kayıt edilmişlerdir.

Köy, XX. asrın başlarına kadar İbrala’nın (Yeşildere) mahallesi iken, köy halkının kaymakamlığa müracaat ederek, İbrala Nâhiyesi’nden ayrılmak istemeleri üzerine müstakil köy hâlini almıştır.

Daha sonra muhâcirler, buraları Silifke’nin Boynuinceli yörüklerine satarak başka yerlere göç etmişlerdir. Böylece bu köyde ilk iskân olunan muhâcirlerden ancak iki aile kalmıştır.

133’de (1922) Konya Vilâyeti Sıhhiye Müdürü Dr. Nazmi Azmi Bey [SELCEN, 1303 (1887), Arapgir, Malatya-1945, İstanbul] tarafından kaleme alınan “Türkiye’nin Sıhhi-i İçtimai Coğrafyası-Konya Vilâyeti” kitabında, Üçbaş Köyü’nün Konya Vilâyeti, Karaman Kazâsı, İbrala Nâhiyesi’ne bağlı olarak geçmektedir.

Sapancalı Muallim H. Hüsnü Bey’in [SAVAŞÇIN, 1309 (1893)-1958], 1338 (1922) yılında kaleme aldığı “Karaman Ahval-i İçtimâiyye Coğrafiyye ve Tarihiyyesi” isimli kitabında, İbrala Nâhiyesi’ne tabi köyün kazâya uzaklığının 5 saat olduğu kaydedilmiştir.

1928 yılında eski Türkçe alfabe ile yayınlanan “Son Teşkilat-ı Mülkiye’de Köylerimizin Adları” isimli kitapta Üçbaş Köyü; Konya Vilayeti, Karaman Kâzası, İbrala Nâhiyesi köyleri arasında zikredilmiş ve eski Türkçe harfler ile “اوج با ش”, Lâtin harfleriyle “Utch bach” şeklinde ifade edilmiştir.

Köy, daha sonra İbrala (Yeşildere) Köyü’ne bağlı bir mahalleye dönüştürülmüştür.

26 Mart 1945 tarihinden itibaren tekrar bağımsız köy haline getirilmiştir (18 Nisan 1945 tarihli ve 5985 sayılı Resmî Gazete).

Köy, 15 Haziran 1989 tarihinde kabul edilen 3578 sayılı 4 il ve 5 ilçe Kurulması Hakkında Kanun ile Karaman İli, Merkez İlçesi, Yeşildere Bucağı’na bağlanmıştır (21 Haziran 1989 tarihli ve 20202 sayılı Resmî Gazete).

Köyden başka, Ankara-Kızılcahamam İlçe Merkezi’ndeki mahalle ile Karabük-Merkez ve Kütahya-Şaphane’de bulunan köyler “Üçbaş” adını taşımaktadır.

Sapancalı Muallim H. Hüsnü Bey, 1338 (1922) yılında Üçbaş Köyü’nün nüfusunu 3 hâne ve 22 kişi kaydetmiştir.

Köy, 1341 (1925) yılında yapılacak mebus (milletvekili) seçimleri yapılan sayımda 98 kişi olarak tespit edilmiştir.

Köy; 1935’de 61, 1940’da 92, 1945’de 119, 1950’de 123, 1955’de 143, 1960’da 152, 1965’de 220, 1970’de 167, 1975’de 187, 1980’de 112, 1985’de 100, 1990’da 106 ve 2000’de 78 kişi olarak sayılmıştır.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından 2007 yılında geçilen Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’ne (ADNKS) göre köyün nüfusu 74 kişidir.

2008’de 70, 2009’da 69, 2010’da 63, 2011’de 62, 2012’de 62, 2013’de 53, 2014’de 51, 2015’de 49, 2016’da 49, 2017’de  46, 2018’de  46 ve 2019’da 47, 2020’de 44 ve 2021’de 43 kişi olarak tespit edilmiştir.

Köydeki ailelerin soyadları; Acar, Balcı, Çınar, Erdoğan, Göktaş, Gündüz, Kalaycı, Kalçık, Kaygısız ve Özütemiz’dir.

39 seçmeni olan Üçbaş Köyü’nde, 1 Kasım 2015 günü yapılan 26. Dönem Milletvekili Genel Seçimleri’nde 40 seçmen 1411 numaralı sandıkta oy kullanmıştır. Oyların tamamı geçerli sayılmıştır.

Üçbaşlılar, 34 oyla en fazla AK Parti’yi tercih etmişlerdir. MHP ve CHP 3’er oy almıştır. HDP’ye hiç oy çıkmamıştır.

16 Nisan 2017 tarihinde yapılan Cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemine geçişi öngören halk oylaması (referandum) sonuçlarına göre; Üçbaş Köyü’nde %97,44 oranında “evet” çıkarken, %2,56 oranında “hayır” çıkmıştır.

Köyün muhtarı, Özay ÇINAR’dır (irtibat numarası: 0536 669 84 52).

Köyün azaları; Hayri GÜNDÜZ, Zeynel GÜNDÜZ, Mehmet ÖZÜTEMİZ ve Tamer ÖZÜTEMİZ’dir.

Köyün eski muhtarları; Ali ÖZÜTEMİZ (2014-2019), Mehmet ÖZÜTEMİZ (2013-2014), Tahsin ÖZÜTEMİZ (2004-2013), Ramazan GÜNDÜZ (1998-2004), Musa ÖZÜTEMİZ (1977-1997), Mehmet ÇINAR (1973-1977), Habil BALCI (1972-1973), Niyazi ERDOĞAN (1970-1971), Yaşar KAYGISIZ (1968-1969), Hüsnü ÖZÜTEMİZ (1963), Hakkı GÜNDÜZ (1956), M. Ali ÖZÜTEMİZ (1954-1955), Hüseyin UYSAL (1953-1954), İsmail ALTINTAŞ (1950), Dilaver ALTINTAŞ (1950) ve Hamdi ERDOĞAN’dır (1947-1950).

Köyün mevkileri; Ayşekli, Dedetuzla, Kabakçı, Köycivarı, Köyiçi, Mercimekkoyağı, Safiye ve Yanıkharman’dır.

Köyün geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Köyde buğday başta olmak üzere nohut, arpa, fiğ, ceviz ve elma gibi ürünler yetiştirilmektedir.

Köyde 80,234 dekar alan nadasa bırakılmaktadır.

Köyde 244 adet büyükbaş hayvan varlığı ile 86 adet koyun ve 259 adet keçi olmak üzere toplam 345 adet küçükbaş hayvan varlığı bulunmaktadır.

Köyde 117,8182 hektar mera ve 12,9053 hektar harman yeri bulunmaktadır.

Köyün arazi kadastrosu 27 Ağustos 1970 yılında kesinleşmiştir. Köyün 53,1370 hektar orman varlığı bulunmaktadır.

Köyde 1 adet avlulu câmii bulunmaktadır.

Köyün öğrencileri Karaman Merkez’de bulunan Yavuz Sultan Selim İlk ve Ortaokulu’na taşınmaktadır.

Köyün içme suyu şebekesi vardır ancak kanalizasyon şebekesi yoktur. PTT alanı ve ziraat teknisyenliği binası bulunmaktadır.

Köyde sağlık ocağı bulunmamaktadır. Köye ulaşımı sağlayan yol asfalt olup köy içi yolları parke taşı ile kaplanmıştır.

BİBLİYOGRAFYA:

Mehmet Yılmaz, Konya Vilâyeti’nde Muhâcir Yerleşmeleri (1854-1914), (Basılmamış Doktora Tezi), Konya 1996, s. 224; Musa Şaşmaz, Türkiye’nin İdari Taksimatı (1920-2013), Ankara 2014, c. VIII, s. 323; Son Teşkilat-ı Mülkiye’de Köylerimizin Adları, Dahiliye Vekaleti, İstanbul 1928, s. 854; Durmuş Ali Gülcan, Karaman Mahalle, Kasaba ve Köyleri Tarihçesi, Karaman 1989, s. 322-324; Sapancalı H. Hüseyin, Karaman Ahval-i İçtimâiyye, Coğrafiyye ve Tarihiyyesi (R. 1338/ H. 1341), yayınlayan İbrahim Güler, Ankara 1993, s. 35; Abdullah Uysal, Necati Alodalı, Musa Demirci, Dünü, Bugünüyle Karaman Kültür-Tarih-Coğrafya, Konya 1992, s. 185; Nazmi Selcen, Türkiye’nin Sıhhi-i İctimâi Coğrafyası Konya Vilayeti, Yayına hazırlayan ve sadeleştiren: Mehmet Karayaman, Konya 2009, s. 80; İçişleri Bakanlığı, İller İdaresi Genel Müdürlüğü, Köylerimiz (1 Mart 1968 gününe kadar), Ankara 1968, s. 531; https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr erişim tarihi: 05.02.2016; http://karaman.gov.tr/il-mahalli-idareler-mudurlugu erişim tarihi: 19.02.2016; http://www.resmigazete.gov.tr erişim tarihi: 19.02.2016; https://e-icislerigov.tr erişim tarihi: 07.02.2016; https://sonuc.ysk.gov.tr erişim tarihi: 07.02.2016.

Uğur ERKÂN.