Karaman merkeze bağlı köy.

Erbişim Deresi’nin üst yanında kurulan köyün çevresi, çam ormanları ile kaplıdır.

Karaman’ın güneyinde yer alan köy, Karaman’a 30 km uzaklıktadır.

Köyün bulunduğu yerin rakımı (deniz seviyesinden yüksekliği) 1.436 m’dir.

Köyün güneyinde Orta Toros silsilesinin uzantısı olan 1.650 m rakımlı Karga Dağı bulunmaktadır.

36° 58′ 11,892” kuzey, 33° 14′ 57,5052” doğu koordinatlarında yer alan köyün komşuları; Ağaçyurdu (Buyuntu), Kozlubucak, Medreselik ve Cerit köyleri ile Mersin-Mut-Gökçetaş mahallesidir.

Köye, 8 km daha yakın 5 köy bulunmaktadır. Ağaçyurdu 2,84 km, Kozlubucak 3,01 km, Medreselik 4,43 km, Tavşanlı 5,86 km ve Cerit 5,99 km’dir.

Köyün, “Kovalıöz” adında bir bağlısı bulunmaktadır.

XVIII. yüzyılın sonlarında kurulduğu sanılan köyün eski ismi “Erbişim”dir. Köy halkı Alanya ve Anamur tarafından göç ederek buraya yerleşmiştir.

1928 yılında eski Türkçe alfabe ile yayınlanan “Son Teşkilat-ı Mülkiye’de Köylerimizin Adları” isimli kitapta Değirmenbaşı Köyü; İçel Vilâyeti, Mut Kâzası, Merkez Nâhiyesi köyleri arasında zikredilmiş ve eski Türkçe harfler ile “دكرمن باشى”, Lâtin harfleriyle “déyirmén tachi” şeklinde ifade edilmiştir.

Dahiliye Vekili Hilmi URAN, İçel Vilâyeti Mut Kâzası’na bağlı Boyuntu, Cerit, Medreselik ve Değirmenbaşı köylerinin Konya Vilâyeti Karaman Kâzası’nın Merkez Nâhiyesi’ne bağlanmasına dair tanzim olunan kararnâme ve esbab-ı mucibe lahiyasını 31 Ekim 1944 tarihinde Başvekâlet’e göndermiştir.

Kararnâme ve esbab-ı mucibe lahiyası aşağıda olduğu gibidir.

İçel Vilâyeti’nin Mut Kâzası’na bağlı Boyuntu, Cerit, Medreselik ve Değirmenbaşı köylerinin bağlı oldukları kâza merkezine olan mesafelerinin uzunluğu dolayısıyla köylülerin idarî işlerde bir takım zorluklarla karşılaştıklarından iktisadî ve idarî bakımlardan kendilerine daha yakın ve aralarında muntazam şose olan Konya Vilâyeti’nin Karaman Kâzası’na bağlanmaları köylülerin dileği üzerine İdare Heyeti ve Daimî Encümen kararlarına dayanılarak her iki vilâyetten teklif edilmiştir.

Vekâletçe yapılan incelemelerde; bu teklif yerinde görülmüş ve muamelesi de 4025 sayılı Kanunun 1 inci maddesi d fıkrasına göre uygun bulunmuştur.

Kararnâme ve esbab-ı mucibe lahiyası Başvekâlet’e ulaştıktan sonra Başvekâlet bu evrakları 2 Kasım 1944 tarihinde Cumhurbaşkanlığı’na havale etmiştir. Daha sonra Cumhurbaşkanı İsmet İNÖNÜ, Başvekil Şükrü SARAÇOĞLU ve Dahiliye Vekili Hilmi URAN, 6 Kasım 1944 günü toplanarak aşağıdaki kararnâmeyi kabul etmişlerdir

“Madde 1- İçel Vilâyeti’nin Mut Kâzası’na bağlı Boyuntu, Cerit, Medreselik ve Değirmenbaşı köyleri Konya Vilâyeti Karaman Kâzası’nın Merkez Nâhiyesi’ne bağlanmıştır.

Madde 2- Bu kararnâme hükmünü icraya Dahiliye Vekili memurdur.” (Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Fon Kodu: 30..11.1.0, Yer No: 171..32..4. Tarih: 6 Kasım 1944 ve 15 Kasım 1944 tarihli ve 5857 sayılı Resmî Gazete).

Köy, Konya ili, Karaman İlçesi, Merkez Bucağı’na bağlı iken, 15 Haziran 1989 tarihinde kabul edilen “3578 sayılı 4 il ve 5 ilçe Kurulması Hakkında Kanun” ile Karaman İli, Merkez İlçesi, Merkez Bucağı’na bağlanmıştır (21 Haziran 1989 tarihli ve 20202 sayılı Resmî Gazete).

Karaman’ın mahalle, kasaba ve köylerinin tarihçesini araştıran ve bunu kitabında yayınlayan Durmuş Ali GÜLCAN [1319 (1904), Karaman-1996 Karaman], köye ilk yerleşimin XVIII. yüzyılda gerçekleştiğini kaydetmektedir.

Kısacıklardan Hâcı Mehmed Ağa ve oğlu Mat Molla Alî’nin Buyuntu-Kozlubucak köylerinin arasında bulunan Çatköy’ü yurt tuttuklarını kaydeden GÜLCAN, burasının havasının kötü ve sivrisinekten muzdarip olduklarından burayı terk ettiklerini ifade etmektedir.

Kısacıklara Göksu Vadisi’nin Yerebakan mevkiine yerleşmiş olan Donsuzlu aşiretinin de katılmasıyla köyün nüfusunun kalabalıklaşmıştır.

Köyün güneydoğusunda bulunan Medreselik Köyü’nün batısından kaynağını alan Bolağad Deresi’nin bir kolu olan ve köyün doğusundan geçen Kocadere’nin üzerine köylüler, değirmenler kurup, çalıştırmışlardır.

Resmîyette köyün adı “Değirmenbaşı” olarak geçmesine rağmen halk arasında “Erbişim” olarak telaffuz edilmektedir.

1960 nüfus sayımında köyün adı “Değirmenbaşı (İbrişim)” şeklinde kaydedilmiştir.

“Erbişim” kelimesinin aslının “ibrişim”den geldiği sanılmaktadır. “İbrişim” dilimize Farsça kelime olan “ebrīşum”dan geçmiştir.

İsim olarak; kalınca bükülmüş ipek iplik, sıfat olarak ise; bu iplikten yapılmış anlamlarına gelmektedir.

Köyün hatırı sayılır büyüğünün (ninenin) ipek istihsal ettiğinden  bahsedilmektedir ki, zamanla “ibrişim” kelimesi tahrifata uğrayarak “erbişim” şeklini almış olmalıdır.

Köy; 1935’de 162, 1940’da 145, 1945’de 141, 1950’de 112, 1955’de 122, 1960’da 129, 1965’de 148, 1970’de 152, 1975’de 147, 1980’de 158, 1985’de 132, 1990’da 127 ve 2000’de 93 kişi olarak sayılmıştır.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından 2007 yılında geçilen Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’ne (ADNKS) göre köyün nüfusu 88 kişidir.

2008’de 83, 2009’da 80, 2010’da 79, 2011’de 76, 2012’de 77, 2013’de 74, 2014’de 77, 2015’de 77, 2016’da 71, 2017’de 69, 2018’de 71 ve 2019’da 73, 2020’de 74 ve 2021’de 78 kişi olarak tespit edilmiştir.

Köydeki sülâleler ve aldıkları soyadlar; Deveciler (Karataş, Ün), Karabelalılar (Doğan, Gezer, Nane, Soydan), Matlılar (Metin) ve Tosmullular’dır (Doğanay, Tuğay, Uysal, Yıldız, Yılmaz).

58 seçmeni olan Değirmenbaşı Köyü’nde 1 Kasım 2015 günü yapılan 26. Dönem Milletvekili Genel Seçimleri’nde 58 seçmen 1348 numaralı sandıkta oy kullanmıştır. 57 oy geçerli sayılırken, 1 oy geçersiz sayılmıştır.

Değirmenbaşılılar, 30 oyla en fazla AK Parti’yi tercih etmişlerdir. MHP 16 oy ve CHP 8 oy almıştır. HDP’ye ise 1 oy çıkmıştır.

16 Nisan 2017 tarihinde yapılan Cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemine geçişi öngören halk oylaması (referandum) sonuçlarına göre; Değirmenbaşı Köyü’nde %44,64 oranında “evet” ve %55,36 oranında “hayır” çıkmıştır.

Köyün Muhtarı; Oktay TUGAY’dır [irtibat numarası: 0 (530) 493 66 23].

Köyün azaları; Emin SOYDAN, Bekir SOYDAN, Ali Osman CANAN ve Kadir YILMAZ’dır.

Köyün eski muhtarları; Hasan Hüseyin YILDIZ (2014-2019), Ali UYSAL (2009-2014), Hüseyin DOĞAN (1994-2009), Abdülmuttalip SOYDAN (1984-1994), İsmet DOĞANAY (1973-1984), Davut NAME (1971-1973), Sami METİN (1968-1970), Mustafa UYSAL (1966), Ali KARATAŞ (1963-1966), Ahmet SOYDAN (1959-1962), Ahmet DOĞAN (1956-1959), Ali YILMAZ (1954-1956), Hasan TAMER (1953), Ahmet DOĞAN (1952), Davut DANE (1950), Mahmut DÜZ (1950), Ali ŞAN (1949-1950), Nuri GÖK (1948-1949) ve Ali KOÇAK’tır (1947-1948).

Köyün doğusundaki Bolağat Deresi’nin devamı olan Kocadere, yağış rejimine bağlı olarak Haziran ayının sonuna kadar akmakta ve Temmuz ayından itibaren deredeki su kurumakta idi. Medreselik Köyü’nün kapalı sistem sulama sistemine geçmesinden sonra deredeki su kesilmemektedir.

Kaynağını Kocadere yatağının kenarından alan Soğukpınar’ın suyu yaz ve kış eksilmeden akmakta ve komşu köy olan Kozlubucak Köyü’nün arazilerini sulamaktadır. Suyunun soğuk olması nedeniyle bu adı alan Soğukpınar’ın suyuna insan eli 3 dakikadan fazla dayanmamaktadır.

Her iki muhtarlık tarafından burada bir gölet yapımı talebi Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’ne (DSİ) iletilmiştir. Söz konusu göletten 4 köy de (Ağaçyurdu, Lâle, Seyithasan ve Tavşanlı) istifade edeceği kaydedilmektedir.

Köyün geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Köyde buğday başta olmak üzere nohut, arpa, elma, ceviz, üzüm, yonca ve kavak gibi ürünler yetiştirilmektedir.

1,795 dekar alan nadasa bırakılmaktadır.

Köyde 106 adet büyükbaş hayvan ile 13 adet koyun ve 14 adet keçi olmak üzere toplam 27 adet küçükbaş hayvan varlığı bulunmaktadır.

Köyün mera varlığı bulunmamaktadır. 0,8695 hektar harmanyeri bulunmaktadır.

Köyün arazi kadastrosu 22 Mart 1983 tarihinde kesinleşmiştir. Orman kadastrosu ise 22.06.1998 tarihinde ilân edilmiştir. Köy, “ormaniçi köy” kapsamında olup, 681,7690 hektar orman varlığı bulunmaktadır. 31,2090 hektar ise 2/B alanı tespit edilmiştir. Köyde karaçamın yanı sıra ardıç ve Orman İşletme Müdürlüğünce dikilen kızıl çamda mevcuttur.

Köyün mevkileri; Ateşparaçayırı, Büyükkaynar, Celiloluğu, Çataloluk, Elmalı, Göynük, Karamıklı, Kargadağı, Kovalıöz, Köyiçi, Köyönü, Küçükkaynar ve Yedikardeş’dir.

Köyün eski kargir câmii yerine 1985 yılında yeni câmii inşa edilmiştir.

Köyün ilkokulu 1970 yılında devlet tarafından yaptırılmıştır. Köyün öğrencileri Lâle Köyü’nde bulunan ilk ve ortaokula taşınmaktadır. Köy muhtarlığınca kullanılmayan okul binasının, tadil edilerek,  sosyal tesis olarak kullanılması plânlanmaktadır.

Köyün içme suyu şebekesi vardır ancak kanalizasyon şebekesi yoktur. PTT şubesi ve PTT acentesi yoktur. Sağlık ocağı ve sağlık evi yoktur. Köye ulaşımı sağlayan yol asfalt olup köy içi yolları parke taşı ile kaplanmıştır.

BİBLİYOGRAFYA:

Musa Şaşmaz, Türkiye’nin İdari Taksimatı (1920-2013), Ankara 2014, c. VII, s. 362; Son Teşkilat-ı Mülkiye’de Köylerimizin Adları, Dahiliye Vekaleti, İstanbul 1928, s. 169; Durmuş Ali Gülcan, Karaman Mahalle, Kasaba ve Köyleri Tarihçesi, Karaman 1989, s. 168, 169; Abdullah Uysal, Necati Alodalı, Musa Demirci, Dünü, Bugünüyle Karaman Kültür-Tarih-Coğrafya, Konya 1992, s. 139; İçişleri Bakanlığı, İller İdaresi Genel Müdürlüğü, Köylerimiz (1 Mart 1968 gününe kadar), Ankara 1968, s. 169 ; Orman İçi ve Orman Bitişiği Köyler ve Belediyeler, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Üretimi Geliştirme Genel Müdürlüğü, Ankara 2003, s. 378; https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr erişim tarihi: 05.02.2016; http://karaman.gov.tr/il-mahalli-idareler-mudurlugu erişim tarihi: 19.02.2016; www.karamankadastro.gov.tr erişim tarihi: 19.02.2016; http://tdk.gov.tr erişim tarihi: 19.02.2016; http://www.resmigazete.gov.tr erişim tarihi: 19.02.2016; https://sonuc.ysk.gov.tr erişim tarihi: 07.02.2016; http://bucivar.com/karaman/merkez/degirmenbasi erişim tarihi: 27.01.2017.

Uğur ERKÂN.