Karaman merkeze bağlı köy.

Karaman-Mut karayoluna 5 km olan köye, doğusundaki Kozlubucak Köyü’nden geçilmektedir. Aynı yolun devamı Cerit Köyü’ne çıkmaktadır.

Karaman’ın güneyinde yer alan köy, Karaman’a 25 km uzaklıktadır.

Köyün bulunduğu yerin rakımı (deniz seviyesinden yüksekliği) 1.415 m’dir.

36° 59′ 25,263” kuzey, 33° 13′ 48,3672” doğu koordinatlarında yer alan köyün komşuları, Aybastı (Kemran), Boyalı, Seyithasan, Tavşanlı, Medreselik, Değirmenbaşı, Cerit ve Özdemir köyleridir.

Köye, 8 km daha yakın 7 köy bulunmaktadır. Değirmenbaşı 2,84 km, Kozlubucak 3,3 km, Tavşanlı 4,03 km, Cerit 5,29 km, Seyithasan 6,63 km, Medreselik 7,26 km ve Tarlaören 7,32 km’dir.

XVIII. yüzyılın sonlarında kurulduğu sanılan köyün eski ismi “Buyuntu”dur.

1928 yılında eski Türkçe alfabe ile yayınlanan “Son Teşkilat-ı Mülkiye’de Köylerimizin Adları” isimli kitapta Buyuntu Köyü; İçel Vilayeti, Mut Kâzası, Merkez Nâhiyesi köyleri arasında zikredilmiş ve eski Türkçe harfler ile “بيونطى”, Lâtin harfleriyle “Payounti” şeklinde ifade edilmiştir.

Dahiliye Vekili Hilmi URAN, İçel Vilâyeti Mut Kâzası’na bağlı Boyuntu, Cerit, Medreselik ve Değirmenbaşı köylerinin Konya Vilâyeti Karaman Kâzası’nın Merkez Nâhiyesi’ne bağlanmasına dair tanzim olunan kararnâme ve esbab-ı mucibe lahiyasını 31 Ekim 1944 tarihinde Başvekâlet’e göndermiştir.

Kararnâme ve esbab-ı mucibe lahiyası aşağıda olduğu gibidir.

İçel Vilâyeti’nin Mut Kâzası’na bağlı Boyuntu, Cerit, Medreselik ve Değirmenbaşı köylerinin bağlı oldukları kâza merkezine olan mesafelerinin uzunluğu dolayısıyla köylülerin idarî işlerde bir takım zorluklarla karşılaştıklarından iktisadî ve idarî bakımlardan kendilerine daha yakın ve aralarında muntazam şose olan Konya Vilâyeti’nin Karaman Kâzası’na bağlanmaları köylülerin dileği üzerine İdare Heyeti ve Daimî Encümen kararlarına dayanılarak her iki vilâyetten teklif edilmiştir.

Vekâletçe yapılan incelemelerde; bu teklif yerinde görülmüş ve muamelesi de 4025 sayılı Kanunun 1 inci maddesi d fıkrasına göre uygun bulunmuştur.

Kararnâme ve esbab-ı mucibe lahiyası Başvekâlet’e ulaştıktan sonra Başvekâlet bu evrakları 2 Kasım 1944 tarihinde Cumhurbaşkanlığı’na havale etmiştir. Daha sonra Cumhurbaşkanı İsmet İNÖNÜ, Başvekil Şükrü SARAÇOĞLU ve Dahiliye Vekili Hilmi URAN, 6 Kasım 1944 günü toplanarak aşağıdaki kararnâmeyi kabul etmişlerdir

“Madde 1- İçel Vilâyeti’nin Mut Kâzası’na bağlı Boyuntu, Cerit, Medreselik ve Değirmenbaşı köyleri Konya Vilâyeti Karaman Kâzası’nın Merkez Nâhiyesi’ne bağlanmıştır.

Madde 2- Bu kararnâme hükmünü icraya Dahiliye Vekili memurdur.”(Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Fon Kodu: 30..11.1.0, Yer No: 171..32..4. Tarih: 6 Kasım 1944 ve 15 Kasım 1944 tarihli ve 5857 sayılı Resmî Gazete).

Köyün “Buyuntu” olan ismi, yabancı ad taşıdığı gerekçesiyle 1961 yılında “Ağaçyurdu” olarak değiştirilmiştir.

Köy, Konya ili, Karaman İlçesi, Merkez Bucağı’na bağlı iken, 15 Haziran 1989 tarihinde kabul edilen “3578 sayılı 4 il ve 5 ilçe Kurulması Hakkında Kanun” ile Karaman İli, Merkez İlçesi, Merkez Bucağı’na bağlanmıştır (21 Haziran 1989 tarihli ve 20202 sayılı Resmî Gazete).

Karaman’ın mahalle, kasaba ve köylerinin tarihçesini araştıran ve bunu kitabında yayınlayan Durmuş Ali GÜLCAN [1319 (1904), Karaman-1996 Karaman], köyün Kıravga beyleri tarafından “Deli İmâm” denilen birine yurtluk olarak verildiğini kaydetmektedir.

Köyün adının bir çeşit mal edinme belgesi anlamına gelen “buyrultu”dan geldiği tezine karşı çıkan GÜLCAN, “buyuntu”nun soğuk ve dondan etkilenmek, ölmek anlamına gelen “buymak” kelimesinden türetildiğine vurgu yapmaktadır.

Köyün bulunduğu yer, iki yüksek dağın arasında engince ve oldukça kuytuluktur.

GÜLCAN, Köyün kurucusu ve gerçek adı Alî olan Deli İmâm’ın önceleri 1163 (1750) yılında Hotamış yöresine yerleştiğini, daha sonra obasını alarak Kürtderesi Köyü’nün olduğu yere taşındığını, yazı çadırlarında ve kışı köyün yamacındaki mağaralarda geçirdiklerini belirtmektedir.

Gözünü budaktan sakınmayan Deli İmâm’ın, nedeni bilinmeyen nedenle tevkif edildiğini kaydeden GÜLCAN, Karaman beyinin çalınan atını meşakkatli bir uğraştan sonra geri getirince, affedilmiştir.

Toroslarda ünü yayılan Deli İmâm, davetli olduğu Kıravga beylerinden birinin düğününe hediyesini alarak icabet etmiş, beyde sahiplendiği geniş topraklardan uç kısmından Buyuntu yöresini ona yurtluk olarak vermiştir.

Zamanla yaşlanıp, kemâle eren Deli İmâm’ın adı Hacı Alî Ağa olmuştur. Eniştesi Torucu Mustafâ ve Paşa Süleymân obalarıyla birlikte bir bahar mevsimi, Kürtderesi’nden göçü kaldırıp, Buyuntu yöresine gelmişlerdir. Bu 3 obaya daha sonra katılan yörüklerle birlikte burada “Buyuntu” adıyla bir muhtarlık kurulmuştur.

Muhtarlığın kuruluş tarihinin belirsiz olduğunu kaydeden GÜLCAN, 3 eşi bulunan Hacı Alî Ağa’nın çocuklarının “Uyar” soyadını aldıklarını ifade etmiştir.

GÜLCAN, kimi köylülerde 1108 (1697) tarihli tapu senetleri bulunduğunu ifade etmektedir.

GÜLCAN, köyün adının kökeni ile ilgili köyün yaşlılarından dinlediği öyküyü aktarmıştır.

“Birisi safça ve deli olan 3 kardeş varmış. Bunlardan birisi Buyuntu Köyü’nün bulunduğu yeri beğenip, burayı kendi obası için yurt edinmiş. Diğeri de şimdiki Özdemir Köyü’nün olduğu yöreyi beğenip yurt edinmiş. Biraz safça ve deli olan üçüncü kardeş de Cerit Köyü merkezli “Gördeli” yöresini beğenip, burayı kendi obası için yurt edinmiş.

Aradan epey bir zaman geçtikten sonra babaları, oğullarının yurtlarını ve oba horantalarını görmeye gelmiş. Önce Özdemir yöresine gelmiş, oğlunun horantalarıyla görüşüp, koklaşmış ve obanın kurulduğu yörelere bir göz gezdirdikten sonra oğluna dönüp; “Behey oğul! Burada yurt mu tutulur, senin özün demir mi?” diyerek, bu oğlunun yurdunu beğenmediğini anlatmış.

Birkaç gün sonra Buyuntu yöresine yurt tutan oğlunun obasına varmış. Oba halkıyla görüşüp, koklaştıktan sonra dışarıya çıkıp şöyle bir etrafı gözden geçirmiş, bu oğluna da; “Behey oğul! Yurt tutacak bir yöre hiç bulamadın da burayı mı buldun. Burada adam buyar.” der.

Daha sonra safça ve deli olan oğlunun yurtlağına varmış, etrafa bir göz gezdirmiş sonra kendi kendine: “Gördün mü deliyi” diyerek mırıldanmış.

“Senin özün demir mi?” dediği yerin adı “Özdemir”, “Burada adam buyar” dediği yöreye “Buyuntu” ve “Gördün mü deliyi” demesi nedeniyle “Gördeli” olmuş.”

Köy, 1935’de 151, 1940’da 160, 1945’de 163, 1950’de 167, 1955’de 175, 1960’da 190, 1965’de 250, 1970’de 217, 1975’de 218, 1980’de 190, 1985’de 188, 1990’da 185 ve 2000’de 151 kişi olarak sayılmıştır.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından 2007 yılında geçilen Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’ne (ADNKS) göre köyün nüfusu 129 kişidir.

2008’de 145, 2009’de 129, 2010’da 130, 2011’de 128, 2012’de 125, 2013’de 126, 2014’de 127, 2015’de 121, 2016’da 127, 2017’de 122, 2018’de 116, 2019’da 108 ve 2020’de 106, 2021’de 104, 2022’de 100 ve 2023’de 108 kişi olarak tespit edilmiştir.

Köy nüfusuna kayıtlı ailelerin soyadları; Ay, Bulut, Çetin, Demir, Doğan, Gelir, Güney, Karaman, Koca, Kuş, Ölmez, Salar, Şahin, Tekin, Uyar, Ülker, Ünver, Üstük ve Yüksel’dir.

84 seçmeni olan Ağaçyurdu Köyü’nde 1 Kasım 2015 günü yapılan 26. Dönem Milletvekili Genel Seçimleri’nde 81 seçmen 1308 numaralı sandıkta oy kullanmıştır. 77 oy geçerli sayılırken, 9 oy geçersiz sayılmıştır.

Ağaçyurtlular, 53 oyla en fazla AK Parti’yi tercih etmişlerdir. MHP 12 oy ve CHP 9 oy almıştır. HDP’ye ise hiç oy çıkmamıştır.

16 Nisan 2017 tarihinde yapılan Cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemine geçişi öngören halk oylaması (referandum) sonuçlarına göre; Ağaçyurdu Köyü’nde %62,03 oranında “evet” ve %37,97 oranında “hayır” çıkmıştır.

Köyün Muhtarı; Yüksel ÜNVER’dir [irtibat numarası: 0 (542) 653 17 93].

Köyün azaları; Mehmet Ali UYAR, Yaşar ÜSTÜK, Osman ÖLMEZ ve Durmuş Ali SALAR’dır.

Köyün eski muhtarları; Nurettin DOĞAN (2014-2019), Mehmet KOCA (2005-2006), Yusuf DOĞAN (2004-2009), Duran Ali ÜNVER (1994-2004), Yusuf DOĞAN (1989-1994), İsmet UYAR (1984-1989), Zeki ÇETİN (1977-1984), Ali Galip KARAMAN (1975-1977), İbrahim ÜLKER (1973-1974), Haydar GÜNEY (1969-1973), Ahmet UYAR (1968), Ali Galip KARAMAN (1965-1968), Yusuf UYAR (1963-1964), Mahmut TEKİN (1963), Mahmut UYAR (1957), Mehmet ÜLKER (1954-1956), Davut GÜNEY (1950), Haydar GÜNEY (1950), Mahmut ALPER (1950), Abdullah DOĞAN (1948-1950), M. Ali ÜNVER (1948) ve Halil YÜKSEL’dir (1947-1948).

Köyün geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Köyde nohut başta olmak üzere buğday, üzüm, kavak, arpa, elma, domates, armut, kayısı ve kiraz gibi ürünler yetiştirilmektedir.

6,352 dekar alan nadasa bırakılmaktadır.

Köyde 128 adet büyükbaş hayvan ile 160 adet koyun ve 963 adet keçi olmak üzere toplam 1.123 adet küçükbaş hayvan varlığı bulunmaktadır. 65 adet arı kovanı mevcuttur.

Köyün mera varlığı bulunmamaktadır. 2,1520 hektar harmanyeri bulunmaktadır.

Köyün arazi kadastrosu 17 Haziran 1987 tarihinde kesinleşmiştir. Köy; “ormaniçi köy” kapsamında olup, 2 hektarı devlet ormanı olmak üzere toplam 1.555,7024 hektar orman varlığı bulunmaktadır.

Köyün mevkileri; Aratepe, Bakımyurdu, Baskınyurdu, Çataloluk, Elmalı, Gölkoyağı, Kızılöz, Kocaalan, Köserelik (Küserelik), Köycivarı, Köyiçi, Mazıyeri, Sincelkoyağı, Yenibağ, Yenibağlık, Yeniköy ve Yörükyeri’dir.

Köyün kargir câmii bulunmaktadır.

Köyün ilkokulu 1989 yılında faaliyete geçmiştir. Köyün öğrencileri Lâle Köyü’nde bulunan ilk ve ortaokula taşınmaktadır.

Köyün içme suyu şebekesi vardır ancak kanalizasyon şebekesi yoktur. PTT şubesi ve PTT acentesi yoktur. Sağlık ocağı ve sağlık evi yoktur. Köye ulaşımı sağlayan yol asfalt olup köy içi yolları parke taşı ile kaplanmıştır.

BİBLİYOGRAFYA:

Musa Şaşmaz, Türkiye’nin İdari Taksimatı (1920-2013), Ankara 2014, c. VII, s. 362; Son Teşkilat-ı Mülkiye’de Köylerimizin Adları, Dahiliye Vekaleti, İstanbul 1928, s. 362; Durmuş Ali Gülcan, Karaman Mahalle, Kasaba ve Köyleri Tarihçesi, Karaman 1989, s. 56-58; Abdullah Uysal, Necati Alodalı, Musa Demirci, Dünü, Bugünüyle Karaman Kültür-Tarih-Coğrafya, Konya 1992, s. 108; İçişleri Bakanlığı, İller İdaresi Genel Müdürlüğü, Köylerimiz (1 Mart 1968 gününe kadar), Ankara 1968, s. 11, 625 ; İçişleri Bakanlığı, İller İdaresi Genel Müdürlüğü, Konya İli (Bülten 65), Ankara: 1965, s. 36; Orman İçi ve Orman Bitişiği Köyler ve Belediyeler, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Üretimi Geliştirme Genel Müdürlüğü, Ankara 2003, s. 378; www.karamankadastro.gov.tr erişim tarihi: 05.02.2016; https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr erişim tarihi: 05.02.2016; http://karaman.gov.tr/il-mahalli-idareler-mudurlugu erişim tarihi: 19.02.2016; http://www.resmigazete.gov.tr erişim tarihi: 19.02.2016; https://sonuc.ysk.gov.tr erişim tarihi: 07.02.2016; http://bucivar.com/karaman/merkez/agacyurdu erişim tarihi: 27.01.2017.

Uğur ERKÂN.